علوفغه و یونجه

1- اهمیت وارزش غذایی علوفه یونجه به حدی است که موجب شده به ملکه نباتات علوفه ای شهره گردد . خاستگاه و مرکز پیدایش یونجه به نام علمی Medicago satival  ایران زمین است .

یونجه یکی ازمهم ترین  گیاهان علوفه ای برای حیوانات اهلی است . زیرا دارای مقدار زیادی پروتئین ، ویتامین های مختلف ، انرژی و قابلیت هضم پذیری بالاست . همچنین در مخلوط علوفه یونجه برای حاصلخیزی خاک ، اصلاح ظرفیت نگهداری آب و خاک به صورت مالچ و استخراج مواد معدنی و نیتروژن در لایه پایینی استفاده می شود .

- کشت یونجه سابقه ای بسیار طولانی دارد به طوری که قدمت آن به ابتدای تاریخ تمدن می رسد . کشت یونجه در اکثر نقاط دنیا رایج بوده و روز به روز به سطح زیر کشت آن افزوده می شود . بهترین شرایط برای رشد ونمو یونجه در مناطق خشک ، آفتابی ، گرم و با آب فراوان انجام می گیرد .

- ترکیب صفات زیر به همراه سازگاری گسترده به محیط های متنوع یونجه را به عنوان یک محصول منحصر به فرد معرفی نموده است این صفات عبارتند از :

- ظرفیت رشد مجدد سریع

- توانایی تثبیت بیو لوژیکی نیتروژن

- مقاومت به سرما و گرما

- مقاومت به خشکی

- دارا بودن دورۀ خاک

- کیفیت مناسب علوفه

- هضم پذیری بالا

- مغذی بودن

- واکنش پذیر بودن به مدیریت خوب

- قابلیت ذخیره و انبار کردن

- قابلیت استفاده به صورت چرای مستقیم ، کود سبز

- قدرت رقابت با علف های هرز

- تکثیر به وسیله بذر ، ریزوم ، استولون

- پایا و چند ساله بودن

تولید یونجه با عملکرد بالا مستلزم خاکهای عمیق است که توان ذخیره فراوان آب جهت عرضه در مدت طولانی فصل رشد داشته باشد همچنین برای تولید یونجه با عملکرد بالا نیاز به مقادیر زیادی آب از طریق بارندگی، اب ذخیره ای و یا آبیاری است. یونجه به ازای تولید یک تن علوفه در 6/0 هکتار است در سال نیاز به تقریبا 15 سانتی متر آب در ناحیه ریشه دارد. علاوه بر این خاک هایی که در آن یونجه کشت می شود بایستی PH نزدیک خنثی (6/6-5/7 )داشته و به اندازه کافی حاصلخیز برای عرضه مقادیر زیاد مواد غذایی باشند. فواید داشتن PH مناسب عبارتند از :

-       کاهش حلالیت عناصر محلول سمی

-       افزایش دسترسی به مواد غذایی ضروری

-       افزایش فعالیت میکروارگانیسم های خاک

-       تثبیت بهتره نیتروژن

با برداشت حدود یازده تن علوفه در هکتار تقریبا 45 کیلوگرم فسفر (P) ، 90 کیلوگرم کلسیم و 198 کیلوگرم پتاسیم (k₂O) از خاک هارج می گردد. از امداد خارج شده فوق بایستی با استفاده از کودهایی که بر اساس تجزیه خاک تعیین می شوند به خاک باز گردانده شود .

در تمام انواع خاک ( شنی ، لومی و رسی ) می توان یونجه را کشت نمود . با این حال بایستی خاک به خوبی زهکشی شود تا از ابتدا به بیماری های ریشه و جلوگیری و همچنین اجازه جریان اکسیژن که برای تثبیت نیتروژن به وسیله باکتری Rhizobiam  لازم است ، داده شود . خاکهای با PH نزدیک خنثی به علت در دسترس قرار دادن مواد غذایی و فعالیت باکتری Rhizobiam برای تولید مطلوب یونجه مناسب هستند .

2-3- گیاهشناسی یونجه

    1-2-3- بذر

بذر یونجه درون غلاف ، نیام یا پیله که مارپیچی یا حلزونی شکل است و دارای 2 تا 4 پیچش است تشکیل میگردد . در طول مدت رسیدن نیام یونجه ، بذور داخل آن به هم نزدیک شده و به علت رشد خارجی سه گوش به نظر میرسند . طول و عرض بذور رسیده، به ترتیب 5/2 و 5/1 میلی متر و ضخامتشان حدودا یک میلی متر است . نیام در گونه های مختلف یونجه به اشکال مختلف می باشد(شکل 1-3 )

بذررسیده یونجه زرد روشن یا سبز زیتونی تا قهوه ای است . به طور کلی بذر یونجه کوچک و ریز است و وزن هزار دانه آن از 5/2 تا 5/3 گرم متغیر است . در هر گرم وزن یونجه 300 تا 400 بذر وجود دارد .

بذر یونجه دارای دو لپه (Cotylidon)  ، یک ریشه چه ، یک اپی کوتیل ، آندوسپرم و پوسته رنگی یا تستا و ناف است . در انتخاب بذرمرغوب و مناسب جهت کشت ، سنگینی و خوش فرمی آن از فاکتورهای مهم به شمار میرود . هر چه قدر پوسته بذر سفت ، سخت و سالم باشد قدرت انباری بیشتری خواهد داشت . مدت زمان انبارداری به طوری که خصوصیات بذر برای کشت حفظ شود 1-2 سال است . به طور کلی هر چه بذر نامناسب و مدت نگهداری در انبار زیاد باشد درصد جوانه زنی بذور یونجه کاهش          می یابد . آزمایش ها نشان داده که بذور سالم ومرغوبی که در شرایط مناسب انبارشده اند بعد از چهارسال در صد جوانه زنی شان 10 درصد کاهش یافته است . لذا هنگام کاشت بذور یونجه مخصوصاً در صورت عدم اطمینان از طول عمر بذر و شرایط انبار داری بایستی تست جوانه زنی انجام گیرد . برای تعیین درصد جوانه زنی بذوریونجه را روی کاغذ صافی مرطوب در دمای 20 درجه سانتیگراد قرار داده و اولین شمارش بعد ازچهارروز و آخرین شمارش بعد از هفت روز انجام می گیرد ( شکل 1-3 بذور یونجه ) 

2-2-3- گیاهچه

     با قرار گرفتن بذریونجه در خاک وجذب رطوبت ریشه راست و مستقیم وبدون انشعاب ازریشه چه بوجود می آید ( شکل 2-3 ). به موازات پیدایش ریشه اولیه ، محور زیر لپه (هیپوکوتیل ) طویل شده و باعث خارج شدن ازخاک می شود . در این زمان گیاه به زیادی وکمبودرطوبت ، شوری خاک وسله بستن خیلی حساس است . زمانی که هیپوکوتیل از خاک خارج می شود فقط دارای دو لپه بصورت برگ های متورم است . بعد از مدتی این لپه ها از بین رفته و از مرکز آن اولین برگ با دمبرگ بلند خارج می شود . برگ اولیه ساده و قلبی شکل بوده و شباهتی به برگچه های اصلی یونجه ندارد . باگذشت زمان نخستین برگ مرکب یونجه با سه برگچه به وجود آمده و با ادامه رشد ونمو به تدریج سایر برگ های مرکب ظاهر می شوند .

3-2-3- ریشه

یونجه علاوه بر ریشه اصلی که راست ومستقیم است ریشه های جانبی نیز دارد که سیستم ریشه ای قوی برای یونجه ایجاد کرده و خود عامل مهمی برای مقاومت گیاه در برابر عوامل نامساعد ونیزجذب مواد غذایی از لایه های پایینی خاک به شمار میرود . همچنین ریشه گیاه اجازه جذب آب از اعماق زمین را داده ( تاعمق حدود 5 متر یا بیشتر) که باعث مقاومت گیاه در برابر خشکی های طولانی مدت می شود . علاوه بر این به علت همزیستی ریشه یونجه با نژادهای باکتری Rhizobium  در گرۀ تثبیت کننده نیتروژن             ( شکل 3-3 ) در حاصلخیزی خاک نیز بسیارموثراست ، به طوری که بعد از مدتی نیازی به کاربرد نیتروژن در مزارع یونجه نخواهد بود . در مزارع یونجه با گذشت زمان بتدریج ساقه های خزنده روی زمین ( استولون ) و نیز       ساقه های[1] خزنده زیر زمین ( ریزوم ) بوجود می آید .

4-2-3- ساقه

ساقه اصلی یونجه تو پر و از سلول پارانشیمی نسبتاً بلند و فشرده ای پرشده و تقریباً چهار گوش است . ساقه اصلی یونجه انشعابات زیاد و نسبتاً ظریفی دارد . ساقه یونجه در نزدیک سطح خاک ، انشعابات زیادی تولید می کند که به مرور زمان ضخیم وچوبی شده و طوقه را به وجود می آورد . باگذشت زمان از طوقه ساقه های کوتاه و منشعب و ضخیم بوجود می آید .که ساقه های اصلی و بلند یونجه را بوجود می آورد . بعد از چیدن یا رسیدن یونجه ساقه دیگری از ساقه قبلی از محل طوقه خارج می شود . تعداد ساقه های یونجه از 5 تا40 عدد متغیر است . ارتفاع ساقه یونجه در ارقام مختلف در هر یک از این چین ها ، مناطق گوناگون و خاک های مختلف متفاوت بوده و از 60-100 سانتی متر متغیر است . ساقه هایی که دائماً تولید می شوند راست ، نرم و کرک دار بوده و در محل خروج برگ ها انشعابات کوتاهی پیدا می کند .

5-2-3- برگ

برگ یونجه مرکب بوده ودرمحل انشعابات ظریف ساقه بوجود می آیند . برگچه ها کشیده ، طویل ودر یک سوم انتهایی دندانه دار هستند . برگچه ها دارای یک رگبرگ اصلی هستند که تا انتهای برگچه کشیده میشود و از این رگبرگ اصلی برگچه ( رگبرگچه ) رگبرگچه های فرعی منشعب می شوند       ( شکل 4-3 ).

برگ مرکب به وسیله دمبرگ به ساقه وصل شده ودرمحل اتصال دمبرگ به ساقه دو گوشوارک (stipule ) باریک وجود دارد که به دمبرگ متصلند . هر کدام از گوشوارک ها ، زائده باریک و بلند در انتها و دندانه های ظریف و کوچک در قاعده دارند .

برگچه های یونجه تخم مرغی شکل بوده و در سطح زیری از کرک های فراوانی پوشیده شده است . تراکم کرک ها دردر سطح رویی برگ کمتر است . برگچه ها سبز تیره هستند . برگچه میانی دارای دمبرگ کوتاهی است در حالی که برگچه های کناری فاقد دمبرگچه بوده و مستقیماً به دمبرگ وصل             می شوند .

6-2-3- گل

تغییر حالت گیاه ازرشد ونمورویشی به زایشی با تولید گل های یونجه آغاز می شود . تولید شاخه های گل دربهاراز دهمین تا چهاردهمین گره از طوقه یونجه و در فصل تابستان از ششمین تا دهمین گره صورت می گیرد .          ( شکل 5-3 ) . بعضی از یونجه هایی که در بهار به گل می نشینند ارتفاع ساقه بیشتری دارند و بر عکس در تابستان ارتفاع ساقه کوتاه تری دارا هستند . هنگام تشکیل گل ، برآمدگی بافت مریستم درمحوربرگ بوجود می آید و از هر برآمدگی یک گل آذین بوجود می آید . هر گل یونجه ، دارای یک کاسه ( با پنج کاسبرگ هم اندازه ) و یک جام ( با پنج گلبرگ به نام های درفش یک عدد و بال و ناو هر کدام دو عدد ) ، ده پرچم و یک مادگی است (شکل 5-3 ) . رنگ گل ارقام مختلف و گونه های جنس Medicago  ممکن است بنفش ، سفید ، زرد ، و یا رنگارنگ باشد . گل یونجه دارای خصوصیات خاصی است از این رو تعداد محدودی از حشرات در گرده افشانی یونجه مؤثر هستند به خاطر این ویژگی و نیز پلی پلوئیدی بودن یونجه عوامل موثر در گرده افشانی یونجه کمتر اثر دارند .

در هنگام آزاد شدن اندام های جنسی ، کیسه بساک ترکیده و دانه های گرده بفراوانی در روی کلاله مادگی قرارمیگیرند . بااین حال مشکل عمده در گرده افشانی یونجه غشاء کوتیکولی موجود در روی کلاله است که مانع از ترشح مواد توسط کلاله می شود . این غشاء بعد از آزاد شدن اندام های جنسی از بین میرود وازاین طریق امکان باروری ناشی ازگرده افشانی فراهم می گردد . عمل آزاد شدن اندامهای جنسی از درون ناو را می توان به عواملی مانند فشار وارده از طرف سلولهای مربوط به اندامهای جنسی ، فشار مکانیکی وارده توسط حشرات و عوامل محیطی مانند باران ، باد ودرجه حرارت مربوط دانست .

در گرده افشانی غیر مستقیم یونجه ، تعداد گل های تشکیل شده زیادتر و تعداد بذر در هر نیام بیشتر است علت این پدیده به عواملی مانند  1) خود ناسازگاری نسبی بیشتر بوته های یونجه  2) اختلاف ادامه حیات تخمک های بارور شده که دارای جنین و آندوسپرم خود گشن شده و هیبرید شده هستند مربوط می شود . گل آذین یونجه بصورت خوشه مرکب است که از محل محور برگ خارج می گردد که دمگلی به اندازه دمبرگ برگ مرکب یا طویل تر از آن دارا می باشد . میوه یونجه نیامی باشکل خاص است . در اثر رشد سریع طرف داخلی نیام ، پیچشی در نیام تولید می گردد . نیام دارای چند بذر   است . بذور شکل کم وبیش قلوه مانند داشته و برنگ زرد یا قهوه ای روشن دیده می شوند .

پیوست

ارقام یونجه :

ارقام یونجه موجود در ایران از ارقام خارجی و یا محلی است . ارقام یونجه محلی در مقایسه با ارقام اصلاح شده خارجی در دوسال اول کشت عملکرد متوسطی دارند ولی برای سالهای بعد میزان محصول این ارقام بیشتر و مطمئن تری است جهت انتخاب ارقام یونجه محلی یونجه بایستی به وضع جغرافیایی محل رشد گیاه توجه نمود بعنوان مثال چنانچه ارقام یونجه مقاوم به سرما مورد نظر باشد بایستی از یونجه های بومی مناطق سردسیر ( مانند یونجه همدانی) که به احتمال قوی دارای عوامل وراثتی مقاوم به سرما هستند استفاده نمود .

ارقام یونجه موجود در بازارهای دنیا را بر حسب منطقه جغرافیایی آنها نامگذاری می کنند لذا ارقام مختلف یونجه خارجی به نام های یونجه آرژانتین، جنوب افریقا ، یونجه پرواس (مبدأ جنوب شرقی فرانسه ) ، یونجه بوفالو(مبدأ کانزاس ایالت متحده ، آمریکا ، یونجه ویلیامس بورگ ( مبدأ کانزاس ) ، یونجه تالنت ( مبدا فرانسه ) ، یونجه ترکستان ، یونجه           (مبدا ترکمنستان ) ، یونجه هارایسان ( مبدا ترکستان ) ، یونجه اورستان ( مبدا ترکستان ) ، یونجه گریم    ( مبدا آلمان ) ، یونجه کوزاک ( مبدا روسیه ) یونجه کانادایی ، یونجه رولاک (مبدا هندوستان) ، یونجه بالتیک ، یونجه هاردیگان ( رقم اصلاح شده مخصوص مناطق مرطوب و نسبتاً مرطوب ) ، یونجه رنجر ( رقم اصلاح شده از یونجه های کوزاک 45% ، ترکستان 45% ، لاداک 10% ) ، یونجه آتلانتیک ، یونجه ناراگامنت ( یونجه اصلاح شده ) .

ارقام مختلف یونجه ایرانی :

رقم های یونجه موجود در ایران بر اساس نام ناحیه ای که در آنجا کشت  می شود نامگذاری شده اند .

1) یونجه همدانی :

مشخصه بارز این رقم رشد و نمو در مناطق سرد و مقاومت زیاد به سرمای زمستان است . یونجه همدانی نسبت به یونجه رنجر که در گذشته برای کشت در مناطق سرد سیر توصیه می شد مزایای زیادی دارد . یونجه همدانی رشد نسبی داشته و سالیانه بیش از 5-4 چین بیشتر تولید نمی نماید .

یونجه همدانی دارای ساقه های بلند خشبی با شاخ و برگ نسبتاً کم و ارتفاع بوته ها به طور متوسط تا 85 سانتی متر یونجه همدانی به آب نیاز فراوانی دارد . هر 10-8 روز بایستی آبیاری شود . حداکثر عملکرد این رقم در زمان ظاهر شدن حدود گل ها است .

2- یونجه یزدی :

مشخصه بارز یونجه یزدی کیفیت و عملکرد بالاست . این رقم خاص مناطق معتدله است که البته می توان در مناطق نسبتاً گرم و خشک نیز کشت نمود . ارتفاع بوته 60-50 سانتی متر ولی دارای شاخ وبرگ نسبتاً زیاد و       برگ های بزرگتر است .

یونجه یزدی سالیانه تا هفت جین تولید مینماید به همین خاطر به یونجه هفت چینی نیز معروف است .

3- یونجه بغدادی :

 یونجه بغدادی مخصوص مناطق گرمسیری است به همین خاطر در نواحی جنوبی ایران و استان خوزستان کشت می شود . از مشخصات بارز مقاومت به گرماست بطوریکه در شرایطی مانند استان خوزستان با گرمای سوزان بدون رکود در سرتاسر سال رشد می کند . یونجه بغدادی ارتفاع بلندی داشته که بیش از 1 متر نیز می رسد بطور متوسط سالیانه 10 چین تولید می نمایند .

4- یونجه بمی : یونجه بمی مانند یونجه بغدادی مخصوص مناطق    حاره ای یا گرم است . ارتفاع متوسطی 65-60 cm داشته وبرگ های نسبتاً بزرگی دارد . این رقم نیز سالیانه می تواند تا بیش از 10 چین تولید نماید . این رقم نیز مانند رقم یزدی به یونجه هفت چین معروف است .

1- درجه حرارت مورد نیاز یونجه :

یونجه در مقابل تغییرات دمای محیط حساس نیست و طبق آزمایش های انجام شده ثابت گردیده که گیاه می تواند دمای 60-50 درجه سانتی گراد زیر صفر تا 50 درجه سانتیگراد بالای صفر را بدون صدمه دیدن تحمل نماید . یونجه با ریشه های عمیق اش در مناطق نسبتاً خشک وکم آب مقاومت می کند و حتی بعد از چند سال که از رشد آن گذشت توانایی آن را دارد که از آب تحت الارضی واقع در عمق چند متری سطح زمین نیز استفاده کنند . کشت یونجه درمناطق کوهستانی وسردسیر نیز رایج است ولی سالیانه بیش از 4-2

جین بیشتر محصول تولید نمی کند بر عکس در مناطق گرم مانند جلگه خوزستان که ارتفاع زیادی از سطح دریا ندارد با کشت و کار مناسب تا 10 چین در سال می توان یونجه برداشت نمود .

2- رطوبت مورد نیاز یونجه :

در مناطقی که بارندگی بیش از اندازه است و یا زمین مرطوب است یونجه محصول خوبی تولید نمی نماید . در خاکهایی که بیش از حد مرطوب است و یا در خاکهای اسیدی که کمبود آهک دارند عملکرد یونجه رضایت بخش نیست

اصولاً یونجه را نبایستی در خاکهایی که زهکشی نشده اند و یا عمل تصفیه در آنها به خوبی انجام نگرفته است کشت نمود .

ریشه یونجه نیاز به اکسیژن زیادی دارد لذا در خاکهای مرطوب و رسی که فاقد اکسیژن هستند مناسب برای ریشه یونجه نیست . توصیه می شود در مناطق با بارندگی زیاد یونجه را بصورت مخلوط با سایر گیاهان علوفه ای کشت نمود .

3-3- عملیات زارعی کاشت یونجه

یکی از عوامل بسیار مهم در تولید محصول بهینه یونجه انتخاب زمین و تهیه بسته مناسب است . با اجرای عملیات صحیح کاشت ، انتخاب بذر مرغوب و نیز تهیه مناسب بستر و عوامل دیگر می توان زراعت مطلوبی را ایجاد کرد .

در انتخاب زمین برای زراعت یونجه بایستی دقت فراوانی نمود زمین برای کشت یونجه بایستی خاکی حاصلخیز شنی رسی یا رسی شنی و عاری از علف های هرز باشد ( به همین منظور کشت یونجه بعد از نباتات وجینی         می شود ) همچنین زمین کشت یونجه بایستی مسطح بوده و در اراضی مکانیزه ، شیب بایستی یک تا 2 در هزار در نظر گرفته شود . از طرف دیگر خاک بایستی دارای ساختمانی باشد که در آن به آسانی تهویه انجام گیرد .

ایران یکی از مناطق مناسب برای کشت یونجه است . در این میان علاوه بر بومی بودن و سازگاری گیاه با شرایط آب وهوایی ، خاک نیز در این موقعیت نقش بسزائی داشته است . از عوامل مهمی که در تولید بهینه این محصول نقش داشته آهک است . به طور کلی اغلب خاکهای ایران آهکی بوده و به همین دلیل برای زراعت یونجه مناسب اند . چونکه چنین خاکهایی کلسیم و منیزیم مورد نیاز یونجه را تأمین کرده و نیز باعث حفظ تعادل PH مناسب برای کشت یونجه می شوند .

PH مطلوب برای کشت یونجه حدود هفت (خنثی ) است . PH های بالاتر از هفت برای کشت یونجه مناسب  ولی PH های کمتر از هفت نامناسب اند.

به همین خاطر در هاشیه دریای خزر یا یونجه به عمل نمی آید و یا در صورت پاگرفتن زراعت ، محصول ناچیز و با طول عمر کوتاه تولید می نماید . لذا در صورت نیاز به کشت یونجه در خاکهای اسیدی اضافه نمودن آهک یکی از برنامه های مهم مدیریت مواد غذائی و PH خاک است که حتماً بایستی لحاظ گردد . برای این کنظور بایستی آهک را حدوداً شش ماه قبل از کشت و یا نصف آن را قبل از کشت و بقیه را به صورت سرک ( فرم هیدراته ) بعد از کشت می توان اضافه نمود .

1-3-3 تهیه زمین

به طور کلی کشت یونجه در بهار و پائیز امکان پذیر است و هر کدام محاسن و معایبی دارد . برای تهیه زمین در کشت های بهاره ابتدا بسته به ساختمان خاک شخم عمیق یا خیلی عمیق (25 تا 30 سانتی متر ) در پائیز و قبل از بارندگی زده می شود . شخم در پائیزباعث ذخیره آب باران و از بین رفتن نسبی علف های هرز می گردد . بعد از مساعد شدن شرایط در بهار در صورت نیاز ، شخم دیگری در جهت عمود بر شخم پائیز ، زده می شود که سبب خرد شدن کلوخه ها و علف های هرز باقیمانده می گردد .

بعد از شخم زدن دیسک زده می شود و بلافاصله بقایای گیاهی و ریشه های علف های هرز با استفاده از دندانه یا هرس جمع آوری می گردد . بعد از هرس بایستی زمین تسطیح شود که این عمل برای آبیاری مناسب ونیز برداشت راحت تر مخصوصاً در اراضی مکانیزه بسیار مهم است . عمل تسطیح به وسیله ماله (Leveler ) دو بار و عمود بر هم انجام می گیرد . سپس بذر پاشی با دست یا با ماشین بذر کار انجام می گیرد . با توجه به نیاز خاک که با تست آن قبل از کشت انجام میگیرد ممکن است کود نیز مورد نیاز باشد که می توان همراه کاشت بذر به خاک داد .

2-3-3 کشت بذر

1- بذر به دو طریق در مزرعه کشت می شود : 1 ) بذر پاشی با دست و یا دستگاه قابل حمل به وسیله انسان . 2 ) بذر پاشی به وسیله ماشین های بذر افشان .

مسئله مهم در بذر پاشی ، پاشیدن یکنواخت بذر است . به همین خاطر در مناطق مختلف معمولاً بذر پاشی به وسیله دست توسط افراد با تجربه انجام می گیرد .

روش دیگر بذر پاشی استفاده از ماشین های بذر افشان است . بذر پاش Cultipacker مانند بذر پاشی Brillian بذر را روی سطح خاک پاشیده و سپس به وسیله ماله آن را به داخل خاک فشار می دهد .

این بذر پاشها بذور را در عمق ثابت و در تماس خوب با خاک قرار می دهند . بذر پاشهای نواری بذور را به صورت ردیفی ، معمولاً با فاصله 5/17 تا5/22 سانتی متر کاشته و می تواند کود را در زیر بذر ها قرار دهد . برای اصلاح استقرار بوته های یونجه ، از چرخ های فشردن که به بذر پاش یا سایر وسایل فشرده کرده مانند یک Cultichker وصل می شود استفاده شده و پشت سر بذر پاش کشیده شده یا به طور جداگانه استفاده می گردد . عمومی ترین بذر پاش نواری ، Grain drills هستند که می تواند بذر یونجه و محصول مخلوط را (Companion ) به طور همزمان بکارد .  Grain drill کنترل عمق کاشت ضعیفی دارند . بذر پاشهای نواری که برای کشت علوفه ها درست شده برای غلبه بر این مشکل نوارهای عمیقی دارند .

بذر یونجه و محصول همراه می بایستی به طور جداگانه در جعبه های بذر ریخته شود . محصولات همراه می بایستی 2/5 تا5 سانتی متر عمیق تر از بذور یونجه کشت شوند . این می تواند با یک کشت با قرار دادن لوله ای که بذر محصول همراه را کشت می کند . بین  Coulter و یونجه پشت  Coulters  قرار گیرد .

بسیاری از شرکت های سازنده بذر پاشها ، بذر پاشهای اختصاصی  No-till برای یونجه و سایر محصولات تولید می نمایند . طراحی این بذر پاشها بین شرکتهای مختلف متفاوت است . با این حال برای موفقیت بایستی خصوصیات زیر را دارا باشد .

1-               فشار پائین انداختن بذر

2-               دیسک دو طرفه Oponers

3-               چرخهای فشرده

4-               جعبه بذر کوچک و مکانیسم کنترل عمق

یکی از موارد مهم در کشت یونجه کالیبره کردن دستگاه است ، چونکه اندازه دانه بین واریته های مختلف و نیز بین محموله های مختلف یک واریته متفاوت است . لذا کالیبره کردن بذر پاش هر وقت که واریته جدیدی و محموله بذر جدید استفاده می شود و یا اگر بذور پوشش دار کشت شود ضروری است . تنظیم کالیبراسیون می تواند از کشت بیش از حد و یا کمتر بذر جلوگیری نماید .

چون خاکهای به هم فشرده سبب سبز شدن درصد بیشتری از بذور کشت شده می گردد به همین خاطر بهتر است بعد از بذر پاشی بستر یونجه را غلتک تا بذرتماس بیشتری با خاک داشته باشد . برای آبیاری یونجه ، بعد از بذر پاشی و کود پاشی به کمک ردیف  کار ، ردیف هایی را در یونجه ایجاد نمود . فاصله ردیف های کشت یونجه 30 تا50 سانتی متر و ارتفاع ردیف ها بایستی حدوداً 10 سانتی متر باشد . بدین منظور ممکن است از ادوات بخصوصی استفاده گردد .

در زراعت های مکانیزه فاصله مرزهای یونجه از یکدیگر با توجه به ساختمان خاک ، مقدار آب آبیاری و نیز عرض ماشین آلات برداشت متفاوت است . طول کرت ها نیز با توجه به شیب خاک و نیز ساختمان خاک متغیر است . در خاکهای شنی رسی ، طول هر کرت را کمتر از خاکهای رسی شنی می گیرند . به طور کلی کرت ها را 50 و حداکثر 100 متر در نظر می گیرند . بعد از کاشت نهرهای مخصوص آبیاری احداث خواهد شد .

   2- عمق بذر کاری

با توجه به اینکه یونجه محصولی دانه ریز است لذا عمق صحیح کشت بسیار مهم است بهمین خاطر بایستی با مقدار کافی خاک پوشانده شود یا رطوبت کافی برای جوانه زنی را فراهم آورد در عین حال بایستی عمق خاک به حدی باشد که اجازه رسیدن ساقه کوچک به سطح خاک را بدهد. عمق مناسب کاشت با توجه به نوع خاک متفاوت است . در خاک های با بافت سنگین عمق کاشت بایستی 6/0 تا 25/1 سانتی متر و در خاک های شنی 25/1 تا 5/2 سانتی متر باشد . زمانی که خاک رطوبت کافی داشته باشد ممکن است بذور یونجه سطحی تر نیز کشت شود . برعکس در خاک های خشک می بایستی عمق کاشت را بیشتر گرفت.

3- مقدار بذر مصرفی

میزان بذر مورد نیاز 12 تا 15 کیلوگرم د رهکتار در خاک های با شرایط خوب و نیز دستگاه مناسب می باشد . بذر بیشتر محصول بیشتری را تولید نخواهد کرد مگر اینکه شرایط کشت نا مساعد باشد به طور عادی میزان بذر کمتری در نواحی خشک استفاده شده است در حالی که در شرایط مطلوب کشت ممکن است میزان بذر بیشتری نیز مورد نیاز باشد . البته شرایط منطقه د رمیزان بذر مورد نیاز برای کشت موثر است . طولانی شدن دوره سرما ، آب و هوای مرطوب می تواند سبب از بین رفتن مقدار بیشتری از گیاهچه های یونجه شود. آب و هوای مرطوب می تواند سبب از بین رفتن مقدار بیشتری از گیاهچه های یونجه شود. اب و هوای خشک و گرم در زمان کاشت نیز می تواند جوانه زنی و استقرار بوته های یونجه را کاهش دهد. تحت شرایط عادی، فقط حدود 60 درصد بذور جوانه و تقریبا 60 تا 80 گیاهچه ها در سال از بین خواهند رفت.

4-3- داشت یونجه

1-4-3- آبیاری یونجه

یونجه گیاهی است که در برابر خشکی مقاومت نسبی دارد. با این حال محصول خوب در اراضی با خاک های مناسب و عمیق و اب فراوان تولید می شود . یعنی با توجه به میزان آبی که دریافت می کند محصول تولید می نماید. چنانچه در قسمت گیاه شناسی یونجه اشاره شد، یونجه دارای ریشه های عمیقی است به طوری که در شرایط مطلوب خاک و رطوبت ریشه هایش تا بیش از ده متر نفوذ می کند. بایستی توجه داشت که ریشه های فعال یونجه تا عمق یک تا سه متر نفوذ می کند. با این همه یونجه توان جذب رطوبت از منابع سطحی و عمیق خاک را دارد.

آب مورد نیاز یونجه بستگی به عوامل مختلفی مانند میزان تبخیر و تعریق ، ارقام مختلف یونجه ، حاصلخیزی خاک قابل دسترس بودن آب و اثرات متقابل این عوامل عمده دارد.

به طور کلی برای تولید یک تن ماده خشک ، یونجه نمیاز به 15 سانتی متر آب دارد. از این رو حداقل بارش پنج سانتی متر در هفته تا زمان برداشت برای تولید یونجه مورد نیاز است در جدول 1-3 میزان ای قابل جذب عادی و ظرفیت ذخیره ای برای خاک های مختلف نشان داده شده است .

برای تخمین ، کل ظرفیت ذخیره ای آب در دسترس یک خاک فرضی، حد وظرفیت آب ذخیره ای (ستون سمت راست) در عمق ناحیه ریشه ضرب می شود.

بسیاری از خاک های یونجه کاری ظرفیت نگهداری آب بیش از4/16  سانتی متر درمتر عمق دارند. خاک با ناحیه ریشه ای 8/1متر عمق می تواند 30 سانتی متر آب ذخیره نماید . اگرمحصول میزان آب در دسترس را خالی کند تحت استرس قرار گرفته و تا حدودی رشدش متوقف می شود . به طور کلی، زمانی که بیش از 60 درصد آب در دسترس خاک از ناحیه موثر ریشه خالی نشده بایستی مزرعه آبیاری شود. این بدان معناست که می بایستی محصول را بعد از این که 5/12 تا 15 سانتی متر آب استفاده شد، آبیاری گردد . مقدار خالص آب جایگزین شده در هر بار آبیاری می بایستی برابر مقدار آب استفاده شده باشد و دوره زمانی سپری شده قبل از این مقدار اب استفاده شده با توجه به فصل و شرایط اب و هوایی متغیر است .

الف ) کیفیت آب آبیاری  

مانند اکثر محصولات ، افزایش عملکرد یونجه می تواند به طور معنی داری با کیفیت آب آبیاری تحت تاثیر قرار گیرد. وجود نمک های معدنی قابل حل در آب می تواند میزان انرژی لازم برای گیاه را با برداشت آب از خلل و فرج  خاک افزایش دهد. بعضی از محصولات تحت تاثیر شوری آب قرار می گیرند . در این میان یونجه حساسیت متوسطی به شوری دارد .

زمانی که خاک های اشباع شده هدایت الکتریکی شان 2 میلی موس بر سانتی متر باشد کاهش محصول بروز خواهد کرد. با توجه به این ارقام ، عملکرد نسبی تقریباً به ازاء هر میلی موس بر سانتی متر افزایش در هدایت الکتریکی کاهش خواهد یافت و زمانی که هدایت الکتریکی به 16 برسد، میزان عملکرد به صفر خواهد رسید. بعضی از عناصر  معدنی اثرات سمی بر روی یونجه به اثرات سمی سدیم در خاک و آب متحمل است. در شرایط غیر شوری ، یونجه اثرات سوئی از سدیم دریافت نمی کند. سدیم قابل تبادل بیش از 15 درصد سبب خراب شدن شرایط فیزیکی خاک می شود. همچنین یونجه به میزان عنصر بر  B در آب آبیاری متحمل است. هیچ اثر سمی قابل مشاهده با سه میلی گرم در لیتر بر در آب آبیاری تا کنون مشاهده نشده است.

به طور کلی آب با کمی شوری بدون اینکه اثرات مضری روی یونجه داشته باشد می تواند برای آبیاری یونجه استفاده شود زیرا مقادیر زیاد آب استفاده شده سبب شسته شدن نمک به لایه های پائینی خاک می شود. کیفیت آب آبیاری نقش مهمی در تثبیت و استقرار محصول دارد. اگر به یونجه تازه کشت شده آب شور داده شود مشکلات جدی را ایجاد می نماید. طی جوانه زنی و سبز شدن، دانه ها حجم زیادی آب جذب خواهند کرد، با استفاده مکرر آب شور که بعدا تبخیر خواهد شد غلظت بالایی از نمک به بذر جوانه زده نفوذ کرده و در اطراف آنها باقی خواهد گذاشت. وجود غلظت بالای نمک در ناحیه جوانه زده بذر سبب می شود که انرژی بیشتری برای جذب آب به وسیله دانه ها مصرف شود و همچنین ممکن است نمک ها برای ریشه های جدید سمی باشد.

قبل از اینکه تولید یک سیستم آبیاری لحاظ شود یا آب آبیاری با شوری نامعلوم استفاده شود، توصیه می شود آب مورد استفاده برای تعیین مناسب بودن آن برای آبیاری یونجه آزمایش گردد. آب آبیاری را می توان با آزمایش خاک، آب و علوفه برداشت شده در آزمایشگاه های خاکشناسی بررسی  نمود.

ب) روش های مختلف آبیاری یونجه

روش های متعدد و مختلفی برای آبیاری مزارع یونجه وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از : آبیاری غرقابی ، آبیاری ردیفی، آبیاری بارانی و آبیاری زیر زمینی.  لازم به ذکر است که هیچ کدام از  این روش ها را نمی توان برای تمام شرایط کشت به کار برد.

نوع خاک روش آبیاری مورد استفاده را تحت تاثیر قرار می دهد. نفوذ پذیری خاک مقدار آب مورد استفاده را تعیین می کند که تا حد زیادی با بافت خاک مشخص می شود. در جدول 1-3  میزان نفوذ پذیری برای خاکهای با بافت های مختلف نشان داده شده است.

جدول 1-3 خصوصیات آبیاری برای بافت های مختلف خاک

بافت خاک	میزان جذب (ساعت)	آب قابل دسترس /ذخیره آن (به cmخاک)
رسی	1/0	96/60
لوم رسی سیلتی	3/0	056/67
لوم سیلتی	5/0	2/76
لوم	7/0	96/60
لوم شنی ریز	1	72/45
لومی ریزشن	5/1	528/33
شنی ریز	3	3/24

1-  آبیاری غرقابی

روش متداولی است که کشاورزان  به خوبی با آن اشنا هستند. بعد از تثبیت بوته های یونجه آبیاری غرقابی یکی از بهترین روش های آبیاری یونجه است و کشاورزان از آن استقبال می کنند. علت پذیرش آن از طرف زارعین وجود شیب های غیریکنواخت و کم و بیش زیاد در اراضی کشاورزی است که در چنین شرایطی با کرت بندی یونجه آب از کرتی به کرت دیگر هدایت می شود. نکته مهم  در این نوع آبیاری این است که  نبایستی آب به مدت طولانی راکد بماند زیرا سبب خفگی بوته های یونجه می شود. عیب عمده آبیاری غرقابی در اوایل کشت یونجه است به خاطر اینکه در این زمان به علت سله بستن، بذور جوانه زده نمی توانند از سطح خاک بیرون آیند . باید توجه داشت در چنین شرایطی بعد از گاو رو شدن زمین حتما آبیاری دوم انجام شود تا سله بستن مشکلی را برای یونجه بوجود نیاورد. (شکل 15-3)

شکل 15-3 آبیاری غرقابی یونجه

2- آبیاری ردیفی

 به منظور جلوگیری از سله بستن هنگام جوانه زدن و سبز شدن دانه های یونجه امروزه این روش آبیاری انجام می شود. (شکل 16-3 ) برای این منظور آب در ردیف های ایجاد شده جریان یافته به طوری که روی پشته ها سوار نمی شود. در این روش بتدریج آب از ردیف ها به پشته ها نشت کرده و سبب خیس شدن کامل پشته می شود که اصطلاحا سیاه شدن می گویند.

شکل 16-3 آبیاری ردیفی یونجه

آبیاری ردیفی یا نشتی در مزارعی انجام می گیرد که زمین تخت و مسطح باشد . در این حالت به علت مسطح بودن زمین و نیز شیب مناسب آبیاری، دیگر نیازی به کرت بندی نیست در این حالت قطعات کشت شده ردیفی است و انتخاب طول ان بستگی به ساختمان خاک دارد. به طور کلی طول آن از پنجاه تا 150 متر متغیر است. این روش آبیاری در سبز شدن یکنواخت و صرفه جویی آب بسیار موثر بوده و با توجه به اینکه یونجه، زراعتی چند ساله است بعداً به علت  حرکت ماشین آلات برداشت، ردیف ها پر شده و به آبیاری غرقابی تبدیل میشود.

3- آبیاری بارانی

این روش در اراضی شیب دار که امکان آبیاری غرقابی یا ردیفی نیست روش کارآمدی است و تنها روش آبیاری می تواند باشد. آبیاری بارانی با حفظ رطوبت خاک در سبز شدن بذور یونجه بیش از دو روش قبلی موثر است. از طرف دیگر در این روش آب بیشتر صرفه جویی شده و با توجه به اینکه ایران در منطقه خشکی از دنیا وقاع شده است لذا صرفه جویی بیشتر جز اولویت های بخش آب کشور به شمار می رود . به طور کلی آبیاری بارانی در اراضی شیب دار ونیز در خاک های سبک که ضریب نفوذ پذیری خاک بالاست کارایی زیادی می تواند داشته باشد . اما عیب عمده آبیاری بارانی عدم نفوذ به اعماق خاک است که در نهایت باعث به عمل آمدن بوته های ضعیف می شود. چنین بوته هایی در برابر عوامل زیان آور مانند علف های هرز، آفات و بیماری ها کمترین مقاومت را خواهند داشت. لذا توصیه می شود این روش در تلفیق با روش های دیگر با فراهم آوردن شرایط آبیاری انجام گیرد.

4- آبیاری زیر زمینی

در بعضی از کشورهای جهان با ایجاد کانال زیرزمینی و نصب لوله های در عمق 30- 5/37 سانتی متر زیر خاک ، سطح خاک مرطوب نمی شود و در نتیجه به طور قابل توجهی تبخیر آب کاهش و کارآیی آبیاری بهبود می یابد فاصله لوله ها بستگی به بافت خاک داشته ولی معمولا  150 تا 240 سانتی متر است. تهویه کافی و استفاده از جریان تند آب برای  جلوگیری از گرفتگی لوله ها ضروری است. ضد عفونی دوره ای با اسید برای جلوگیری از رسوب گرفتگی و نیز ضد عفونی با کلر (برای حذف گرفتگی به علت رشد مواد بیولوژیک مانند باکتریهای لزج و جلبک ها ) لازم است. با نگهدار مناسب     لوله ها ، چنین لوله هایی می تواند با کارایی بالا به مدت ده تا بیست سال استفاده شود.

در این روش کنترل دقیق زمان و مقدار آبیاری، کارایی استفاده آب را بهبود بخشیده و به علت نیاز به کارگر کم به رغم هزینه اولیه بالا آبیاری یونجه مورد توجه قرار گرفته است.کارایی بالای این سیستم ها آن را مخصوصا در نواحی که آب آبیاری محدود است یا جاهایی که آب و انرژی جهت پمپ نمودن خیلی گران است. قابل استفاده نموده است.

2-4-3- کوددهی یونجه

آزمایش خاک تنها روش تعیین وضعیت حاصلخیزی و PH خاک است برای تولید یونجه وجود حداقل 65 کیلوگرم در هکتار فسفر 350 کیلوگرم در هکتار پتاسیم و PH خاک نزدیک 7 ضروری است. اگر این مواد غذایی ضروری ناکافی باشد و یا PH خاک کمتر از 5/6 باشد عملکرد و طول عمر یونجه به طور معنی داری کاهش می یابد . بایستی PH نزدیک خنثی (7= PH) باشد. به طوری که باکتری Rhizobium  بتواند نیتروژن مورد نیاز یونجه در این حد را تثبیت نماید در صورتی که آزماش خاک نشان داد که PH اسیدی است بایستی آهک استفاده نمود و در صورت نیاز به مواد غذایی قبل از کاشت فسفر و پتاسیم به خاک داده شود. در صورت نیاز به آهک و کود بایستی در 15 سانتی متری سطح خاک داده شود. عملکرد بالای یونجه ، مقادیر زیادی مواد غذایی را از خاک خارج می کند (جدول 2-3).

جدول 2-3 میزان مواد غذایی تقریبی و برداشت آن بوسیله بوته های یونجه با عملکرد 5 تن در هکتار

ماده غذایی	میانگین ترکیب	کیلوگرم در 5 تن علوفه خشک
نیتروژن (N)	0/3	136
فسفر (P2O5)	55/0	5/24
پتاسیم (K2O)	5/2	4/113
کلسیم (Ca)	2/1	4/54
منیزیم  (Mg)	4/0	19
گوگرد (S)	28/0	7/12

یونجه مانند گندم و سایر محصولات نمی تواند خاک های اسیدی را تحمل کند. PH خاک می بایستی بالاتر از 2/6 باشد تا شرایط مناسب با باکتری تثبیت کننده نیتروژن را فراهم کند. گندم به خوبی در خاک های با           5/5 =PH نشو و نما می کند در حالی که تولید یونجه در 5/5 = PH ، 50درصد کاهش می یابد و همچنین یونجه در خاک های با 5=PH نمی تواند مستقر شود. به طور کلی عملکرد و کیفیت یونجه در خاک اسیدی کاهش می یابد.

 زمانیکه PH  خاک کمتر از 2/6 است بایستی حداقل یک تن ECCE [2](کربنات کلسیم موثر معادل) در عمق 10-15 سانتی متر خاک قبل از کشت داده شود. با توجه به میزان اسیدی بودن خاک خاک های نوع لومی ورسی ممکن است چندین تن آهک در هکتار لازم داشته باشند. از آنجای که چندین ماه طول می کشد آهک با خاک واکنش نشان دهد لذا بهتر است حداقل یکسال قبل از کشت یونجه به خاک داده شود . برای اینکه به مدت سال یونجه با عملکرد حدود 11 تن در هکتار داشته باشید 6/6 تا 1/11 تن آهک لازم است که در این حالت PH خاک کاهش زیادی پیدا نمی کند .

حتی اگر خاک تحتانی اسیدی نباشد نمی توان آن را جایگزین خاک سطحی نمود چونکه غالب فعالیت باکتری ها تثبیت کننده نیتروژن در 15 سانتی متر سطح خاک است. اگریونجه توان جذب ترکیبات ضروری (پتاسیم ، کلسیم و منیزیم) در خاک را داشته باشد. استفاده مناسب از آهک قبل از کاشت برای تنظیم PH تا 7 برای عرضه کافی عناصر برای طول عمر یونجه ضروری است.

1-2-4-3- کودها

1) نیتروژن (N)

مقدار نیتروژن برای استقرار گیاهچه یونجه 20 تا 30 کیلوگرم در هکتار است. این مقدار نیتروژن غالبا در شهریور مخصوصا در اراضی که بعد از گندم در طول تابستان در آیش بوده در دسترس قرار می گیرد . به محض اینکه گیاهچه های یونجه گره های تثبیت نیتروژن را در ریشه ها تشکیل داد، آنها می توانند نیتروژن مورد نیاز خودشان را از اتمسفر جذب نمایند به طوری که نیتروژن بیشتری برای استقرار یونجه لازم نمی شود . تثبیت نیتروژن در نتیجه فعالیت همزیستی یونجه و باکتری Rhizobiumاست برای اینکه همزیستی اتفاق بیافتد ، تلقیح مناسب بذر با باکتری مهم است تا اینکه باکتری تثبیت کننده نیتروژن فعال بشود . واکنش یونجه به کود ازته  بعد از استقرار علامتی است که نشان می دهد که یا خاک می توان تعیین کرد که مشکل خاک اسیدی بودن است یا عدم فعالیت باکتریها .

پیوست

تثبیت ازت در یونجه :

چنانچه اشاره شد یونجه توانایی قابل توجهی در تولید محصول فراوان دارد و در عین حال غذایی خوشخوراک و مغذی است و نیز در محدوده وسیعی از شرایط اقلیمی و در خاکهای مختلف رشد و نمو می نماید. بدون شک عوامل بسیار زیادی در کسب این خصوصیات موثر هستند که در این میان موجودات ذره بینی همزیست و باکتریهای غده ای شکل که ازت آزاد موجود در جو زمین را تثبیت می کنند قابل ذکر است .

مطالعات اولیه نشان داد که تعداد زیادی از باکتریهای تثبیت کننده ازت وجود دارد و تعداد زیادی از گیاهان خانواده لگومینوز نیز وجود دارند که هر کدام باکتریهای منحصر بفرد خود را دارند. لذا مشخص گردید که باکتریهای تثبیت کننده ازت نژاد بخصوص دارند که هر نژاد توانایی آغشته کردن یک یا چند گیاه لگومینوز را دارند.

باکتریهای تثبیت کننده ازت در ریشه یونجه Rhizobium meliloti است این باکتری به خانواده Rhizobiaceae تعلق دارد. باکتری میله ای شکل، باریک و هوازی گرم منفی، متحرک و هاگ تولید نمی کند این باکتری پوشش یکنواختی از تاژک دارد. در روی خمیر مایه یا مالت بیشترین رشد را داشته و ازآن می توان بعنوان محیط کشت استفاده نمود کلیه نژادهای باکتری Rhizobium در محیطهای قلیایی مقاومت یکسانی دارند ولی به محیط اسیدی بسیار حساس هستند.

تشکیل گرده :

توانایی نژادهای باکتری Rhizobium در تولید و تشکیل غده خاصیت اکودن یا آغشته کردن می نامند . بعد از آغشته کردن بذر با باکتری و جوانه زدن بذر باکتری از طریق تارهای ریشه وارد آن می شود. با این عمل بتدریج ریشه تغییر شکل داده و موجدار می گردد بعد از آلودگی به باکتری غده شروع به تشکیل شدن می دهد که در این فرآیند عوامل بسیاری دخالت دارند و لازم به ذکر است که تعداد کمی از تارهای آلوده شده ریشه تبدیل به گره یا غده می شود (حدود 1 تا 5 درصد) بعد از آلودگی ریشه به باکتری تا مغز آن نفوذ کرده و سریعا سبب تقسیم سلولی می گردد و باکتری آزاد می شود با آزاد شدن باکتری سلولهای بیشتری  آلوده شده لذا غدد جدید تشکیل می شوند . غده های تشکیل شده قدرت تثبیت ازت خیلی کمی دارند یا اصلا چنین توانایی ندارند که عواملی در میزبان وخود  باکتری چنین خصوصیتی را تعیین می نماید .

غده های تثبیت کننده ازت یونجه بصورت خوشه ای در روی ریشه های اولیه قرار می گیرند (شکل ....) وقتی از غده ها برش عرضی تهیه شود مرکز آنها برنگ صورتی و قرمز دیده می شود که رنگ قرمز بعلت لگ هموگلوبینی است که پروتئین حاوی آهن است چنین حالتی در غده های تثبیت کننده، ازت دیده می شود چون که تغییر رنگ به سبز نشان از تغییر هموگلوبین به کوگلوبین است که هنگام توقف تثبیت ازت یافساد و غده ها بوجود می آید با توجه به اینکه یونجه گیاهی است که در سال چندین بار برداشت می شود سهواً گره های تثبیت کننده ازت بعد ازهر چینی ریخته و گره های تازه با رشد گیاه تشکیل می شوند.

آغشته کردن بذر یونجه به باکتری :

با توجه به نقش و اهمیتی که باکتری های تثبیت کننده ازت در رشد و نمو یونجه دارند عملا هنگام برداشت یونجه با کتری با بذر یونجه با خاک آغشته می شود که این عمل را تلقیح نیز می گویند . در گذشته تلقیح از طریق خاک  انجام می گرفت ولی  امروزه با توجه به اینکه آغشته کردن بذر هم آسانتر و هم موثرتر است انجام می گیرد. برای این کار باکتری آماده که بصورت های مختلف پودر،‏ مایع بیرنگ و یا آلوده به روغن در بازار وجود دارد را بصور مختلف مورد استفاده قرار می دهند. یکی از معمول ترین آنها روش تعلیق باکتری است که در این حالت باکتری بصورت پودر را درحدود 1300 میلی متر آب (برای حدود 50 کیلوگرم بذر) حل کرده و سپس درست قبل از کاشت ، با کتری را با بذر مخلوط می کنند .

برای افزایش کارایی و جلوگیری از مرگ و میر باکتری ها ، بذور یونجه را با برخی مواد قندی مانند سوکوروز و مالتوز‏ مخلوط می کنند تا اثر عوامل نامساعد موجود در روی بذر و نیز خاک کاهش یابد .

چنانچه قبلا بیان شد یونجه محصولی است که بازدهی خوبی در خاکهای آهکی داشته و در خاکهای اسیدی غالبا محصول قابل قبولی تولید نمی نماید . برای افزایش تولید یونجه در خاکهای اسیدی یکی از روشهای موثر استفاده از باکتری های تثبیت کننده ازت است با توجه به اینکه R=meliloti نژادی حساس در برابر محیط های اسیدی است.

برای استفاده بایستی میزان آغشته شدن به باکتری را حداقل 1000 بار افزایش داد (یعنی اگر در شرایط عادی 4000 تا 5000 باکتری در روی هر بذر قرار می گیرد این میزان بایستی به 4000000 تا 5000000 برسد).

از طرف دیگر بذور یونجه  را با محلول های مخصوص غذایی آغشته کرده و سپس آن ها را روی پودر کربنات کلسیم یا سنگ آهک می غلتانند تا پوششی از آهک بطور کامل در سطح بذور تشکیل شود. این عمل باعث خنثی شدن حالت اسیدی در محیط بذر می شود.

2)  فسفر و پتاسیم (K,P)

برداشت 5 تن یونجه در ایکر بیش از 50 پوند در ایکر فسفات و 250 پوند در ایکر پتاس (k₂O) را هر ساله از خاک خارج می کند. معمولا خاک توان عرضه مقداری از این مواد غذایی را دارد و در غالب موارد فسفر‏ پتاسیم (یا هر دو ) قبل از استقرار و هنگام مستقر شدن یونجه لازم است.

میزان حاصلخیزی K,P و نیاز به آهک د رخاکهای شنای در مزارع یونجه نسبت به سایر محصولات زودتر تغییر می کند . بهترین روش برا ی تعیین مقدار فسفات (P₂O₅) و پتاس (K₂O) مورد نیاز آزمایش خاک است . مقدار فسفر و پتاسیم مورد نیاز در ایالات متحده بر اساس جدول کالیبراسیون تعیین و مطابق جدول (3-3) می توان از آن به عنوان مدل استفاده کرد.

جدول 3-3 کالیبراسیون تست خاک برای فسفر (P₂O₅) و پتاسیم (K₂O)

کمبود هکتار / کیلوگرم	پتاسیم شاخص  تست خاک	کمبود P2O5 هکتار / کیلوگرم	فسفر (P2O5) شاخص تست خاک
7/211	0	2/151	0
75/158	75	4/113	10
9/105	125	6/75	20
5/60	200	4/45	40
9/18	300	ندارد	65
ندارد	350	___	ـــــ

چنانکه  در این جدول 3-3 دیده می شود اگر تست خاک برای فسفر 65

یا بیشتر و برای پتاس 350          یا بیشتر به استفاده از کود نیازی  نیست . به خاطر این که این مواد (k,P) در خاک غیر متحرک اند و با خاک واکنش داده و بایستی به حفظ رطوبت خاک آنرا به ناحیه ریشه کشاند.

بطور کلی استفاده از کود فسفاته و پتاسه به سطح خاک مزرعه یونجه فایده کمی دارد با این حال در غالبی مزارع برای تولید سودآور یونجه ضروری است.

کمبود فسفر با سه سال پشت سر هم کودهی اصلاح می شود. بایستی با‌ازمایشات سالیانه حاصلخیزی خاک نظارت شود و فسفر مورد نیاز در سال دوم و سوم در اواخر پائیز و یا قبل از رشد اول بهار اضافه شود.

معمولا بهترین واکنش به کود فسفاته سرک در اولین چین است. رطوبت سطحی مناسب در بهار سبب جذب فسفر توسط ریشه های سطحی می شود.

کمبود پتاسیم با استفاده  مناسب در طول سال برطرف می شود زیرا در صورت وجود بیش از حد مورد نیاز یونجه انرا جذب خواهد کرد . بعد از این که یونجه مستقر گردید، بایستی سال دوم سالیانه خاک آزمایش شود و پتاسیم مورد نیاز در پائیز به مزرعه داده شود.

3) کودهای ثانویه و ریزمغذی ها

کمبود عناصر ثانویه (کلسیم ، منیزیم و گوگرد) و ریزمغذی ها (آهن ، روی ، منگنز، مس ، بر، مولیبدن و کلر)  معمولا در مزارع یونجه مشکلی را ایجاد نمی کند . از کودهای اختصاصی حاوی مواد غذایی ثانویه و ریزمغذی ها نبایستی در مزارع یونجه استفاده کردمگر اینکه مدرک مستدلی بر کاهش این مواد وجود داشته باشد . وجود بوته های کوتوله و زرد ممکن است کمبودها را تایید نماید، با این حال با یک تست قابل اعتماد خاک، یا با استفاده از کود حاوی یک ترکیب غذایی مشخص تنها به یک منطقه کوچکی از مزرعه و مشاهده واکنش گیاه  می توان کمبود را شناخت . با این حال PH خاک و میزان  فسفر و پتاسیم خاک حتما قبل از تایید کمبود مواد غذایی و ریزمغذی ها بایستی اصلاح گردد.

5-3 عملکرد یونجه

عملکرد بالای علوفه ‏، کیفیت (ارزش غذایی)و برداشت طولانی مدت از اهداف اصلی تولید کنندگان یونجه است. این صفات به هم وابسته بوده و تا حدودی ارتباط عکس با هم دارند. عملکرد بالای علوفه مخصوصا در یک برداشت‏، غالبا با کیفیت کم همراه است چونکه بین برداشت ها فاصله طولانی می افتد. تلاش برای به دست آوردن کیفیت بالا‏ ، مخصوصا در طول استفاده از مزرعه یونجه سبب کوتاه شدن عمر یونجه می شود چونکه برداشت زود به زود که برای کیفیت بالا ضروری است عمر یونجه را کوتاه می کند.

برای موفقیت یونجه کاران بایستی عملکرد، کیفیت و عمر یونجه را برای هر مزرعه مقدم بر عوامل دیگر بدانند. اگر کیفیت بالای ، علوفه، مد نظر است بایستی عملکرد و طول عمر تا اندازه فدای آن شود. اگر طول عمر یونجه بیشتر مد نظر است بایستی کمتر به عملکرد و کیفیت توجه نمود.

تنش های وارد شده از طرف افات عملکرد و کیفیت یونجه را کاهش می دهد. علوفه با بالاترین کیفیت از بوته های جوان یونجه با برگهای سالم وصل شده به ساقه به دست می آید . حشراتی که از شاخ و برگ یونجه تغذیه می کنند بیشتر از برگهای آبدار تغذیه می نمایند. بیماری های برگ می توانند سبب صدمه به برگ شوند . علف های هرز، کیفیت علوفه را کاهش داده و سایه ایجاد شده به وسیله علف های هرز ممکن است سبب خسارت به برگهای واقع در سایه گیاه شود، لذا برای حفظ عملکرد و کیفیت بالا بایستی آفات را کنترل نمود .

1-5-3 اندازه گیری کیفیت یونجه

 در کیفیت علوفه چند پارامتر نقش دارد:

1-         نسبت برگ به ساقه

2-         خوشخوراکی (خشبی نبودن)

3-         درصد پروتئین بالا

4-         درصد فیبر اندک (ADF- NDF)

5-         عدم آلودگی به آفات و علف های هرز

6-         درصد عناصر معدنی (………….. و p  و Ca)

تولید علوفه با کیفیت بالا به عوامل مختلفی بستگی دارد که از این میان : هنر خشک کردن علوفه و نگهداری محصول عاری از علف هرز نقش اساسی دارد. تولید کنندگان ارتباط بین حداکثر عملکرد علوفه و حداکثر ارزش غذایی علوفه را می دانند. با پیشرفت رسیدگی و تولید عملکرد بیشتر کیفیت کمتر می شود. (شکل 17-3 ) برداشت در زمان مناسب بستگی به هدف استفاده از علوفه دارد.

شکل 17- 3 ارتباط کلی بین عملکرد و کیفیت علوفه

کیفیت یونجه با روش های مختلف مشخص میگردد که این روش ها عبارتند از : رنگ ، محتویات برگ و ترکیبات شیمایی آن توصیف کیفیت علوفه با انالیز شیمیایی، ترجیح حیوان ارتباط تنگاتنگی دارد که شاخص بهتری برای برسی اختلافات نسبی بین علوفه های مختلف است . آنالیزشیمیایی‏ روش عمومی است و یکنواخت ترین سیستم برای توصیف فیبر محلول در شوینده خنثی (NDF) ، فیبر محلول در شوینده اسیدی (ADF) و پروتئین خام                       (Crude Protein) و غلظت مواد معدنی است . محاسبه متغیرهایی مانند ماده خشک قابل هضم [3](DDM) ، ماده خشک جذب شده (DMI) [4]، شاخص نسبی تغذیه (RFV) [5]و انرژی خالص برای ساخت لاکتوز NE_L(mcal/b) نیز معیارهای مفید است که خریداران علوفه خشک در کشورهای پیشرفته و متخصصین تغذیه برای توصیف کیفیت علوفه و تخمین استفاده از آن بکار می برند.

مولفه فیبر محلول در شوینده خنثی  (NDF) معیار دیواره سلولی یا کل فیبر است و با پیشرفت رسیدگی علوم افزایش می یابد. با افزایش NDF مقدار تغذیه اختیاری علوفه به وسیله دام کاهش می یابد. تخمین های اختیاری تغذیه ماده خشک به عنوان درصدی  از وزن بدن می تواند با استفاده از NDF از معادله زیر محاسبه شود.

ماده خشک پایه  NDF % : 120 = DMI

مثال : اگر NDF 40 درصد باشد         پس : 3% وزن = 4 : 120 = DMI%

غلظت NDF یونجه با برداشت در مراحل اولیه رسیدگی و با کاهش صدمه به برگ طی برداشت پایین نگه داشته می شود. فیبر محلول در شوینده  اسیدی (ADF) نسبتی از فیبر کل است که نسبتاً غیر قابل هضم و با پیشرفت رسیدگی علوفه افزایش می یابد . زمانیکه ADF افزایش می یابد، DDM و میزان انرژی علوفه کاهش می یابد . هضم پذیری و میزان انرژی را می توان از ADF با استفاده از معادلات زیر تخمین زد.

معادله : 

    (پایه ماده خشک و ADF% × 77/0) – 9/88 = DDM

اگر  ADF ، 30 درصد باشد پس :             (30 × 77/0 )- 9/88 = DDM

% 5/65 = 4/23-9/88 =

انرژی خالص برای ساخت لاکتوز (NE_L)

معادله :

مانند NDF ، غلظت ADF یونجه را با برداشت در مرحله اول رسیدگی و با کاهش صدمه به برگ طی برداشت می توان کاهش داد شاخص تغذیه نسبی مفهوم RFV عوامل کیفیت محاسبه شده از ADF ،  NDFاست و بعنوان شاخص مفید برای مقایسه لگوم و مخلوط لگوم – گراس  می باشد (به مثال زیر توجه توجه کنید) RFV بیشتر به معنای کیفیت بیشتر و پتانسیل تولید علوفه است.

معادله :

775/0 × DMI % × DDM% = RFV

مثال : با DMI,DDM مثالهای بالا RFV عبارتند از:

775/0 × 00/3 × 5/65 = RFV

152= RFV

2-5-3- کیفیت یونجه و تولید دام

نیازهای غذایی حیوانات اهلی بستگی به عوامل متعددی (مانند سن، اندازه بدن، وضعیت تولید مثلی، میزان تولید شیر و غیره ) دارد. به همین خاطر کیفیت های بخصوصی از یونجه برای دسته خاصی از حیوانات مناسب است (شکل 18-3) .

شکل 18-3 تطابق ارزش غذایی با نیازهای دام

گوساله های 3-1 ماهه بایستی از علوفه با کیفیت بالا استفاده نمایند. یونجه تهیه شده برای این حیوانات می بایستی بیش از 18 درصد پروتئین خام NDF,(CP) کمتر از 42 درصد داشته باشد. یونجه برای گاوهای زائو می تواند بصورت علوفه خشک انبار شده یا مقداری رطوبت (کمتر از 55 درصد رطوبت) باشد نبایستی از یونجه تازه استفاده کرد. زیرا رطوبت زیاد ممکن است جذب پروتئین را کاهش دهد.

تغذیه ماده گوساله های 12-3 ماهه از یونجه 18-16 درصد CP و 46-42 درصد NDF بطور کلی سبب رشد مناسبی با حداقل مواد کمکی مورد نیاز خواهد شد. یونجه حاوی 16-14 درصد CP و 48-45 درصد NDF غالب نیازهای غذایی ماده گوساله های 18-12 ماهه و گاوهای شیرده را برآورد خواهد نمود.

ماده گوساله های 24-18 ماهه و گاوهای غیر شیری می توانند از یونجه با کیفیت پائین نسبت به سایر گاوها استفاده نمایند. علوفه ای که دارای 16-12 درصد CP و 48-52 درصد NDF است برای این گروه از گاوها کافی است. با این حال، به خاطر مقدار کلسیم و پتاسیم بالا تغذیه مقادیر زیاد یونجه خشک به گاوهای نزدیک به پایان یائسگی سبب مشکلات متابولیکی در زائیدن می شود. برای این حیوانات ، مقدار یونجه به ازای هر راس گاو بایستی کمتر از حدود 6 کیلوگرم در روز باشد.

هیچکدام از حیوانات اهلی به اندازه گاوهای شیری به اختلاف کیفیت علوفه واکنش نمی دهند. گاوهائی که شیر بیشتری تولید می کنند علوفه با کیفیت بالاتری نیز نیاز دارند، در حالی که گوساله های پرواری می توانند علوفه رسیده تری با مقدار پروتئین و فیبر هضم شدنی پائین تر استفاده نمایند. گاوهایی که شیر فراوانی تولید می نماینداگر از یونجه با کیفیت پایین تر تغذیه نمایند، تولید شیرشان مخصوصاً در اوایل شیردهی به طور قابل توجهی کاهش می یابد . از نظر فیزیکی گاوها نمی توانند ماده خشک قابل هضم کافی مصرف کنند، حتی اگر یونجه خشک با کیفیت بالا باشد و ظرفیت ذاتی خودشان را نشان دهند. لذا تا حدی کنسانتره (شامل دانه غلات و پروتئین مکمل) با هر کیفیتی از علوفه برای تولید شیر بیشتر لازم است. با این حال کیفیت بالای علوفه تغذیه شده به وسیله گاوهای شیری ، مقدار کم تری از کنسانتره برای تولید تولید شیر بیشتر لازم است. در این حالت اختلالات گوارشی یا متابولیک احتمالی نیز کاهش می یابد.

جدول 10-3 تغییر در عملکرد شیر که با تغییرات رسیدگی یونجه و میزان کنستانتره تحت تاثیر قرار می گیرد.

رسیدگی یونجه				نسبت کنستانتره
تولید غنچه کامل	اواسط غنچه	اوایل غنچه	قبل از تولید غنچه گل
شیر روزانه به پوند				درصد DM
52	57	68	80	20
55	62	69	83	37
65	66	77	87	54
70	65	77	86	71

3-5-3- مدیریت کیفیت و عملکرد یونجه

به طور سنتی سالهای متمادی تصور بر این بود که بهترین زمان برداشت یونجه زمانی است که 10 درصد غنچه های گل تشکیل شده است. این موقع بهترین زمان از نظر عملکرد، کیفیت و حفظ طول عمر یونجه است. با این حال برای یونجه هیچ فاصله زمانی مناسب برای برداشت وجود ندارد.

بهترین زمان برداشت یونجه بستگی به نوع استفاده از آن دارد. اگر هدف، تولید یونجه خشک با کیفیت بالاست (برای گاوهای شیری) بایستی یونجه در مرحله غنچه  یا زودتر (هر 23 روز یا کمتر ) برداشت شود. اگر یونجه برای تغذیه گوساله که نیاز به یونجه با کیفیت بالا دارد استفاده شود، بهتر است زمانی که 25 تا 50 درصد گل ها ظاهر شدند (35-42 روزگی) برداشت شود. در این صورت بیشترین عملکرد و سود بری را خواهد داشت. برنامه برداشت در جدول 11-3 درجه بازار پسندی علوفه خشک و مخلوط آن با گراس ها را نشان می دهد.

شکل 19-3 راهنمای برنامه برداشت در مرکز ایالت اوگلاهاما دوره های زمانی 28، 35، 42 روز

زمان مناسب برداشت به روشهای خشک کردن و بسته بندی علوفه نیز بستگی دارد. برای نمونه،  برداشت یونجه زمانیکه کمتر رسیده است (مرحله جوانه) ممکن است عملکرد 20 تا 30 درصد کمتر از علوفه ای که در مرحله میانی گلدهی خشک می شود باشد (شکل 18-3)

با این حال در حالت اول میزان پروتئین بیشتر و ارزش تغذیه ای نسبی بیشتری نسبت به حالت دوم خواهد داشت (جدول 10-3)

جدول 11-3 درجه بازار پسندی علوفه خشک برای لگوم – گراس و گراس ها

توصیف					گونه و مرحله	درجه
RFV	DDM%	NDF%	ADF%	CP%
151 >	65 >	40<	31<	19 >	لگوم قبل از گلدهی	ابتداء
151-125	65-62	46-47	35-31	19-17	لگوم اوایل گلدهی ،20%	1
124-151	61-58	53-47	40-36	16-14	لگوم اواسط گلدهی 30% گراس ها اوایل خوشه دهی	2
100-86	67-56	60-54	42-41	13-11	لگوم گلدهی کامل 40% گراس ها دارای خوشه	3
85-77	55-53	65-61	45-43	10-8	لگوم گلدهی کامل 50% گراس ها دارای خوشه	4
77  <	53 <	65 >	45 >	8<	گراس هادارای خوشه کامل	کامل

Cp = پروتئین خام                    NDF = فیبر محلول در شوینده خنثی               RFV         = ارزش نسبی غذا                     ADF= فیبر محلول در شوینده اسیدی

DDM= ماده خشک قابل هضم

در شرایطی که کیفیت در قیمت یونجه موثر است اثر زمان برداشت بیشتر مشخص می گردد. این اختلافات ممکن است با برداشتن زود هنگام بیشتر هم باشد. اگر کیفیت در قیمت تاثیری نداشته باشد، برداشت دیر هنگام و تعداد برداشت کمتر در سال به طور عادی اقتصادی تر است.

زارعینی که برای برداشت در مرحله غنچه تا مرحله گلدهی برنامه ریزی می کنند ‏، در نظر گرفتن موارد زیر اهمیت دارد. فرض کنید که چین اول در اوایل تا اواسط اردیبهشت شود و  رطوبت خاک محدود کننده نباشد با برنامه ریزی در هر 28 روز، در سال می توان شش بار یونجه را برداشت نمود . با این حساب آخرین چین بایستی در اواخر مهر برداشت شود (شکل 19-3 ) . این برنامه برداشت را می توان با 4 تا 5 بار برداشت مقایسه کرد، گرچه عملکرد سالیانه ممکن است به مقدار زیادی بین برنامه های برداشت فرق نکند ولی بایستی هزینه برداشت را در دوره های برداشت 28-30 روز در نظر گرفت. با این حساب ، قیمت بالاتر را برای علوفه ای که در مرحله جوانی برداشت می شوند نیز بایستی اضافه نمود.

6-3 یونجه خشک یا تر

یونجه نگهداری شده به صورت خشک یا تر مزیت خاصی برای دام ندارد . گرچه ، مدارکی وجود دارد که علوفه تر میزان تولید شیر را افزایش میدهد. از طرف دیگر کیفیت بعنوان مهم ترین عامل ، تولید بالقوه شیر از جهت علوفه است.

زمانی که یونجه با میزان رطوبت بالاتر برداشت می شود ضایعات مزرعه ای کمتری دارد. از طرف دیگر برداشت و انبار کردن یونجه با رطوبت بالا خطرات زیادی را دارد.

7-3- یونجه خشک (hay)

هزینه های تولید یونجه نشان می دهد که هزینه های وسایل (خرید ، اجراء و نگهداری ) حدودا 40 درصد هزینه تولید یونجه خشک را تشکیل می دهد زیرا بسیاری از عملیات تولید علوفه خشک با دستگاه انجام می گیرد.

عملکرد و کیفیت یونجه در لحظه برداشت بایستی در بالاترین حد خود باشد . به بیان دیگر، عملکرد یک چین بخصوص بعد از برداشت آن نمی تواند افزایش یابد. در واقع تا مدتی بعد از برداشت تنفس ادامه می یابد، به طوری که ماده خشک کل را کاهش می دهد. لازم به ذکر است بعد از برداشت یونجه هیچ عملی برای بهبود کیفیت آن نمی توان انجام داد. با این حال بسیاری از عوامل از لحظه برداشت یونجه شروع به کاهش کیفیت علوفه می کنند. بعنوان مثال اگر یونجه برداشت شده به مدت طولانی در معرض هوا باشد کیفیت آن کاهش می یابد.

یونجه را می توان با روش های مختلف با اهداف متفاوت برداشت نمود.

یونجه برداشت شده را می توان بصورت تر یا کود سبز، خوراک سبز یا برای چرانیدن احشام استفاده کرد. در این موارد، میزان رطوبت معمولاً از 65 درصد تا بیش از 80 درصد متغیر است و کاهش ماده خشک معنی دار نیست. زمانی که به عنوان یونجه تر  Hay lagیا  Baleage، استفاده می شود رطوبتش از 50 تا 60 درصد متغیر و کیفیتش می تواند با مقدار کاهشی کم از زمان برداشت حفظ شود. کاهش ماده خشک در برداشت ، جابه جایی و انبار کردن یونجه خشک می تواند از کمتر از 10درصد تا بیش از 30 درصد متغیر باشد. کاهش کیفیت نیز اغلب با کاهش ماده خشک همراه است.

          در این قسمت روش های برداشت یونجه با تأکید بر حداقل کاهش عملکرد و کیفیت بررسی خواهد شد. نکته مهمی که بایستی در برداشت یونجه در نظر گرفته شود این است که بسته بندی و انبار کردن تا 20 درصد هزینه کل تولید یونجه خشک را شامل  می شود. تولید سود آور و با کیفیت بالای علوفه نیازبه برداشت صحیح، جابه جایی و ذخیره آن دارد. در نقاطی از دنیا مانند ایالات متحده آمریکا خریداران اغلب مبالغ بیشتری برای یونجه های با کیفیت بالا پرداخت می نمایند به عنوان مثال در ایالت Oklahoma آمریکا خریداران به طور متوسط بیش از 21888 ریال به ازای یک درصد افزایش در پروتئین در تن پرداخت می کنند.

1-7-3-چیدن

          چیدن و خشک کردن، اولین مرحله مهم برای اطمینان از علوفه با ارزش بالاست. کیفیت یونجه خشک مستقیما به حفظ برگ ارتباط دارد زیرا برگ ها دارای میزان بالایی پروتئین خام و انرژی بیشتری نسبت به ساقه ها هستند. یونجه در حال رشد حدودا 80 درصد آب دارد. زمانی که گیاه چیده می شود، به تنفس ادامه می دهد تا اینکه میزان آب به حدود 40 درصد کاهش می یابد، در رطوبت 40درصد بعلت ظریف بودن و سطح نسبتاً بزرگ برگ نسبت به کل توده در مقایسه با ساقه، برگها با سرعت بیشتری از ساقه ها خشک می شود. به خاطر ساختمان سلولی و لایه مومی سطح ساقه ها، خشک شدن به آرامی انجام می گیرد. زمانی که ساقه ها به میزان رطوبت مناسبی برای بسته بندی می رسند، برگ ها ممکن است خیلی خشک شده باشند و به آسانی ریزش نمایند.

          لازم به ذکر است با اینکه ممکن است مسئله برداشت نسبتا ساده به نظر آید ولی واقعیت این است که برای حفظ کیفیت یونجه بایستی دقت زیادی در انتخاب اجزاء مختلف لوازم برداشت مبذول گردد. در عمل نسبتاً ساده ای مانند چیدن یونجه بایستی بسیاری از قطعات مختلف وسیله برداشت با ارزیابی دقیق انتخاب شود. برای برداشت یونجه از دستگاه های مختلف برداشت استفاده می نمایند که از این میان به دستگاه های Sickle bar mower, mower-conditioner, rotary disk mower, disk mower, conditioner, pull-type sindrowers, self- propelled-windrower

2-7-3-ریک زدن (Raking)

          ریک وسیله ای است که برای افزایش خشک شدن یکنواخت علوفه استفاده می شود. عمومی ترین نوع ریک جمع نمودن پف مانند یونجه و بالاآوردن لایه های پائینی است. عمل غلتاندن، ساقه ها را بیشتر در معرض هوا قرار داده در حالی که قسمت برگ گیاه حفظ می شود. بایستی علوفه زمانی که بیش از 30 درصد رطوبت دارد. برای جلوگیری از ریزش برگها  ریک زد. ریک زدن در صبح زود یا هنگام عصر بعد از این که برگ ها از هوا رطوبت جذب نمود ( تا برگ ها نیز حفظ شود ) انجام گیرد. اگر ریک زدن زمانی که یونجه خیلی خشک است انجام شود، ماده خشک تا 15 درصد کاهش می یابد. بعضی از نمونه های ریک ها عبارتند از : ریک dilivery، ریک دو طرفه ، ریک چرخی، ریک چرخی دو لایه، غلتاندن معکوس و غیره که هرکدام از این وسایل نقاط قوت خاصی دارد (شکل 20-3).

3-7-3-بسته بندی (Bailing)

برای جلوگیری از خسارت های سنگین انبارداری به علت گرما و کپک زدن نبایستی یونجه را با بیش از حدود 20 درصد رطوبت انبار نمود. با این حال با روش هایی مانند استفاده از مواد نگهدارنده می توان یونجه را با رطوبت بالا نیز انبار نمود. بسته به نوع نگهدارنده، یونجه خشک را می توان با میزان رطوبت تا 35 درصد بسته بندی کرد. بسته بندی در رطوبت های بالا، زمان خشک شدن در معرض هوا را کاهش داده و از کاهش ماده خشک جلوگیری می کند. زیرا برگ ها کمتر ریزش می نمایند. همچنین به حداقل رسیدن ریزش برگ میزان پروتئین خام را بالاتر می برد.

میزان رطوبت مناسب برای بسته بندی بستگی به اندازه بسته دارد. برای بسته های مستطیل شکل کوچک، میزان رطوبت نبایستی بیشتر از حدود 20 درصد بدون نگهدارنده ها باشد. بیشترین مقدار رطوبت برای بسته های مستطیلی و گرد حدوداً 16 درصد است که برای جلوگیری از گرم شدن خیلی زیاد بسته هاست. اگر بسته های گرد بزرگ در فضای آزاد و بدون محافظ انبار شود، میزان رطوبت در بسته می تواند تا حدود 20درصد افزایش یابد.

          تولید کنندگان یونجه معمولا با روش های تجربی مانند لمس کردن یونجه زمان مناسب بسته بندی را تعیین می کنند. برای این منظور یک مشت یونجه از قسمت تحتانی ریک زده شده برداشت و فشار می دهند . اگر رطوبت آزاد وجود نداشته  باشد و ساقه ها ترد و شکننده باشند، یونجه در شرایط خوبی برای بسته بندی است. اگر یونجه خیلی خشک و شکننده باشد، احتمالا برای بسته بندی خیلی خشک است. زمان که ساقه ها، ظاهری خیلی  خشک داشتند بایستی بسته بندی را هنگام صبح زود یا غروب انجام داد تا برگ ها از هوا رطوبت جذب نماید، روش دیگر بریدن اپیدرم، یا ساقه بیرونی یونجه است که در زمان بسته بندی می توان استفاده کرد. اگر اپیدرم ساقه کنده شود، نشان دهنده مرطوب بودن علوفه است. اگر اپیدرم را نتوان کند، علوفه خشک و مناسب برای بسته بندی است.

          با استفاده از رطوبت سنج الکترونیکی علوفه نیز می توان بطور دقیق رطوبت یونجه را تعیین نمود. این وسیله را می توان هنگام ریک زدن استفاده کرد. با اینحال زمانی که علوفه بسته بندی می شود استفاده از این وسیله قابل اعتمادتر است. برای این کار نمونه از انتهای بسته های مستطیلی و از میان قطر بسته های گرد برداشته می شود. حداقل پنج نمونه از هر بسته  برداشته شده و میانگین رطوبت ثبت شده، ملاک قرار می گیرد برای ارزیابی از کل علوفه موجود در مزرعه بایستی از نقاط مختلف مزرعه نمونه برداشته شود. اگر نمونه ها بیش از سه درصد تفاوت داشته باشند، بایستی نمونه های بیشتری برداشت و میانگین مجددا محاسبه شود.

          عوامل زیادی صحت رطوبت سنج را تحت تأثیر قرار می دهد. از این میان تراکم بسته و استفاده از نگهدارنده های شیمیایی مهم تر از بقیه موارد هستند. اگر بسته های خیلی محکم باشند بیش از دو نمونه برای اندازه گیری واقعی رطوبت لازم است. بعضی از نگهدارنده ها ، مانند پروپینوئیک اسید می تواند تا 4 درصد رطوبت مجاز برای بسته بندی را افزایش دهد.

شکل 20-3 روش به هم زدن یونجه با ریک (Rake)

1-3-7-3-اندازه بسته

          رایج ترین شکل بسته بندی در غالب نقاط دنیا، بسته های مستطیلی کوچک است. اندازه بسته ها عموما 90×45×35 سانتی متر و وزنشان بین 27 تا 36 کیلوگرم بر اساس میزان رطوبت متغیر است. میزان عادی بسته بندی توسط دستگاه از 5-10 تن در ساعت متغیر است. در شرایط خوب بسته بندی ، ریک سنگین و رطوبت بالا کاهش برگ در هنگام برداشتن و در اتاقک بسته بندی می بایستی کمتر از 4 درصد باشد. اگر یونجه خیلی خشک باشد ممکن است کاهش در اتاقک بسته بندی به بیش از 5 درصد نیز برسد.

          با این حال بسیاری از دامداری ها بسته های مستطیلی بزرگ را ترجیح می دهند. اندازه بسته از حدود 60×60×240 سانتی متر (اندازه متوسط با وزن حدودا 5/375 کیلوگرم) تا 240×120×120 سانتی متر (بزرگ) با وزن حدود 900 کیلوگرم متغیر است. در این حالت میزان عادی بسته بندی از 15 تا بیش از 25 تن در ساعت نیز ممکن است برسد. لازم به ذکر است که در بعضی موارد، صاف بودن مزرعه سرعت زمینی را تعیین و از این طریق در بسته بندی مؤثر است. کاهش ماده خشک با این نوع بسته بندی با بسته های مستطیلی کوچک را می توان مقایسه کرد. عیب بزرگ بسته های مربعی بزرگ هزینه بسته است که می تواند بیش از سه برابر هزینه بسته های کوچک مربعی یا بسته های گرد بزرگ باشد.

          از اوایل 1970 بسته های گرد بزرگ در ایالات متحده معرفی شد (شکل 21-3). علت رواج این نوع بسته بندی نیازکم به کارگر بود. قطر عادی بسته ها 120 سانتی متر با وزن حدود 270کیلوگرم تا قطر 180 سانتی متر و وزن حدود 900 کیلوگرم می رسید. میزان عادی بسته بندی از 8-16 تن در ساعت متغیر است. بسته های بزرگ گرد در قیمت قابل مقایسه با بسته های کوچک مستطیلی هستند. در این نوع بسته بندی، کاهش برگ یونجه های خشک می تواند 10 درصد در برداشتن و 25 درصد در اتاقک بسته بندی باشد. در شرایط بهینه، میزان کاهش کل می تواند در حدود 5 درصد نگهداشته شود. البته با افزایش سرعت تغذیه دستگاه که زمان بسته بندی را کاهش می دهد  می توان کاهش برگ در اتاقک بسته بندی را به حداقل رساند.

شکل 21-3 بسته بندی علوفه برداشت شده در مزرعه-این وسیله برای بسته بندی کلش پس از برداشت غلات نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

8-3-خشک کردن یکنواخت:

یکی از روش های مهم برای جلوگیری از افت کیفیت یونجه در هنگام بسته بندی خشک کردن یکنواخت آن است برای این منظور از شیوه های مختلفی می توان استفاده کرد که در ذیل به آنها اشاره می شود.

1-8-3-خرد کردن مکانیکی

          عمومی ترین روش خشک کردن ساقه خرد کردن مکانیکی است . در این دستگاه از یک سری غلتک و الک استفاده می شود که ساقه ها را شکسته و رطوبت را آزاد می کند. اگر ساقه ها سریع تر خشک شوند، علوفه زودتر بسته بندی شده که از این طریق زمان در معرض بودن علوفه در برابر هوا کاهش می یابد. چون در این حالت برگ ها و ساقه در یک زمان خشک می شوند لذا هنگام ریک زدن و بسته بندی ، برگ ها کمتر ریزش می کنند. بایستی توجه کرد که در این روش تنظیم غلتک مهم است در نقاطی که سوسک های تاول زا ( Meloidae) فعالیت می کنند استفاده از این روش توصیه نمی شود زیرا با له شدن سوسک ها ماده سمی تاول زا (Cantardin) موجود در بدنشان آزاد شده و با تغذیه و یا تماس با بدن دام و انسان مشکلات پوستی ایجاد می شود.

2-8-3-استفاده از مواد شیمیایی

          مواد افزودنی به علوفه می تواند زمان خشک شدن در مزرعه را کاهش و افت کیفیت طی بسته بندی را کاهش دهد. با این حال، قبل از سرمایه گذاری در زمینه وسیله و مواد شیمیایی، بایستی مطمئن شد که از نظر زمان، کارگر و هزینه لازم مشکلی وجود نداشته باشد. بایستی توجه نمود که ترکیبات شیمیایی را نمی توان به عنوان جایگزین شیوه های مدیریتی تولید محصول بهینه کرد. ترکیبات شیمیایی مورد استفاده برای این کار در دو گروه اصلی قرار می گیرند که عبارتند از : ترکیبات خشک کننده و ترکیبات مهار کننده . هرکدام از این ترکیبات با روش متفاوت اثر می گذارند.

الف-ترکیبات خشک کننده(Drying agents)

          ترکیبات خشک کننده دارای کربنات پتاسیم یا سدیم هستند . این ترکیبات خاصیت انتقال آب لایه مومی سطح یونجه را تغییر داده و باعث آزاد شدن راحت آب می شود. البته این روش در شرایطی که هوا خنک و مرطوب است (مانند چین اول) مؤثر است. با این حال بعضی از مطالعات نشان می دهند که اختلاف در زمان خشک شدن بین یونجه  تیمار شده و تیمار نشده برای چین اول نیز ممکن است کم باشد که دلیل آن حجم بالای علوفه و احتمال مرطوب بودن زمین است که خشک شدن رابه تأخیر می اندازد. هنگام استفاده از مواد شیمیایی بایستی توجه نمود که صفحات روی موور طوری تنظیم شود که لایه نازکی از یونجه را روی زمین قرار دهد، چون که مواد خشک کن زمانی که یونجه بصورت لایه نازکی چیده شده موثرتر است. مطالعه ای که در ایالت Oklahoma در این زمینه انجام گرفته نشان داده که با توجه به نوع ترکیب خشک کن و روش توصیه شده هزینه روش از 27360 ریال تا 72960ریال  در تن متغیر می باشد. علاوه بر این ، بایستی هزینه دستگاه و وسایلی مورد استفاده را ( از 6384000 تا 10944000 ریال) و هزینه های کارگری را اضافه نمود. از طرف دیگر مخلوط کردن آب و ترکیبات شیمیایی می تواند زمان برداشت را تا 20 درصد افزایش دهد.

ب)مهار کننده ها

مهار کننده ها ترکیباتی هستند که از افت کیفیت یونجه به علت گرما و رطوبت زمانی که با بیش از 20 درصد رطوبت انبار می شود جلوگیری می کنند . بسته به نوع نگهدارنده ، می توان یونجه خشک را با رطوبت حدود 35 درصد بسته بندی کرد. بسته بندی با  میزان رطوبت بالا زمان خشک شدن را کاهش داده و از این طریق کاهش ماده خشک به علت ریزش کم برگ ها کمتر می شود. جلوگیری از کاهش برگ به معنای افزایش میزان پروتئین خام است. اسیدهای آلی، آمونیاک و تلقیح کننده ها از رایج ترین مهار کننده ها هستند.

1-اسیدهای آلی

          از اسیدهای آلی می توان به پروپیونیک اسید اشاره کرد که برای تیمار یونجه خشک با 35 درصد رطوبت می توان استفاده کرد. این ترکیب به داخل یونجه پاشیده شده و از آنجا به داخل بسته ها نفوذ می کند. بایستی توجه نمود که هنگام استفاده پوشش یکنواخت در سطح یونجه ایجاد گردد. اسیدهای آلی با مهار رشد قارچ ها و باکتری ها بسته ها را حفظ می نمایند. عیب این ترکیبات اثر سایندگی آن روی وسایل است . برای رفع این معضل امروزه اسید پیروپیونیک خنثی استفاده می نمایند. عیب دیگر این ترکیب بوی اسید است. بخارات اسید مخصوصا در انبارهایی که تهویه ضعیفی دارند زننده است. همچنین در این صورت هزینه نگهداری افزایش می یابد. بطوری که هزینه وسایل و مواد شیمیایی می تواند از  72960 ریال تا 10944 ریال در تن متغیر باشد.

2-آمونیاک

          آمونیاک یکی دیگر از مهار کننده های رشد قارچ ها است که معمولا به یونجه انبار شده اضافه می شود . در این حالت می توان یونجه را با 30 درصد رطوبت بسته بندی کرد و بسته ها را با پلی اتیلن پوشانده در این حالت آمونیاک بی آب زیر پوشش پلاستیکی با غلظت دو درصد وزنی یونجه خشک رها شده و توده یونجه حداقل دو هفته با پلاستیک پوشانده می شود. آمونیاک رشد قارچ و باکتری را مهار می کند.

          علاوه بر این میزان نیتروژن آمونیاک سبب افزایش مختصری در میزان پروتئین یونجه خشک می شود. هزینه وسایل استفاده از آمونیاک خشک به عنوان نگهدارنده از 45600 تا حدود 72960ریال  در  تن یونجه خشک متغیر است.

          عیب اصلی استفاده از آمونیاک خشک، خطر آن برای انسان و حیوانات است. برای انسان ها غلظت های بالا می تواند سبب سوختگی شدید، کوری وحتی مرگ شود. زمانی که آمونیاک با یونجه مرطوب استفاده می شود با آب ترکیب شده و نسبتا بی ضرر می شود. با این حال ، بخارات حاصل از بسته های تیمار شده مخصوصا در نواحی که تهویه ضعیفی دارند می تواند سوزش ایجاد کند. گزارش هایی وجود دارد که علوفه های تیمار شده با آمونیاک واکنش های سمی در حیوانات ایجاد می کند که علایم مسمومیت عبارتند از : تحریک پذیری فوق العاده، حلقه ای شدن، تشنج و مرگ گوساله ها. لذا استفاده درست از آمونیاک با دوز توصیه شده مهم است در صورت مشاهده علایم مسمومیت ، نبایستی از یونجه های تیمار شده برای تعلیف استفاده کرد.

جدول 12-3 خلاصه خصوصیات خشک کننده و مهار کننده

خشک کننده ها -حاوی کربنات پتاسیم یا سدیم که باعث شکستن بیرونی (اپیدرم) ساقه شده و اجازه آزاد شدن آب را می دهد. -برای خشک شدن سریع نیاز به پوشش کامل ساقه هاست. -تحت شرایط خوب خشک شدن مهم ترین کارایی را دارد. -در شرایط آب و هوای مرطوب باعث خشک شدن قسمت های داخلی توده بزرگ نمی شود. -خشک شدن سریع در Swath -می توان زمان خشک شدن را یک یا چند روز کاهش داد. -صرفه اقتصادی این روش بستگی به شرایط خشک شدن دارد. مهار کننده ها -درست در جلو بسته ها به کار برده شده (به جزء در مورد آمونیاک) -اسید پروپیونیک بافر، عمومی ترین مهارکننده مایع است. -اجازه دهید علوفه با میزان رطوبت 20تا 30 درصد بسته بندی و نگهداری شوند. -با حجم زیاد آب میزان زیادی ماده لازم است. -بصرفه است و بسته بندی با کندی انجام می گیرد. -زمانی که علوفه با  میزان زیادی رطوبت بسته بندی را امکانپذیر می سازد. -زمانی که دقت کافی برای خشک شدن علوفه نیست استفاده گردد. -تلقیح کننده بایستی بصورت خشک استفاده شوند. -تلقیح کننده ها شامل باکتری ها و آنزیم هایی است که محیطی در بسته ایجاد می کند که از رشد باکتری ها و قارچ های عامل پوسیدگی جلوگیری می کند. -تا حدودی شبیه به نگهدارنده ها عمل می کنند. -احتمالا اقتصادی ترین ابزارهای نگهدارنده است. سرمایه خیلی کمی نیاز دارد و هدر رفت سرمایه خیلی کم است. -آمونیاک خشک می بایستی به استوک های یونجه در زیر پلاستیک با دقت زیاد اضافه شود.

3-تلقیح کننده ها

          تلقیح کننده ها شامل باکتری ها یا آنزیم ها است که محیطی در بسته را ایجاد می کنند و از این طریق رشد باکتری ها و قارچ عامل پوسیدگی را مهار می کنند. این ترکیبات معمولا به صورت ماده خشک به علوفه اضافه و وارد آن می شود. به نظر می رسد که تلقیح کننده ها می توانند در رطوبت حدود 25 درصد موثر باشند. این ترکیبات به محض ورود به بسته تا حدودی مانند نگهدارنده ها عمل می کنند. احتمالا یکی از اقتصادی ترین روش های نگهداری است چون که سرمایه کمی نیاز داشته و هدر رفت سرمایه در آن کم است . اگر این ترکیبات علوفه خشک را از قارچ ها و توده را از آتش گرفتن نجات دهد از نظر اقتصادی نیز به صرفه هستند. هزینه مواد و وسایل در این روش از 18240 تا 45600 ریال  در تن متغیر است.

9-3-انبار کردن یونجه خشک

          غالبا یونجه در بسته های مربعی (کوچک و بزرگ) در زیر پوشش نگهداری می شود. تولید کنندگان تجاری یونجه ترجیح می دهند طوری محصول را نگهداری نمایند تا محصول رنگش را حفظ کرده و حداقل خسارت در انبارداری به آن وارد شود . همچنین نگهداری زیر شیروانی با دو طرف باز مخصوصا برای بسته های گرد نیز عمومیت دارد. در این حالت سمت بار شیروانی در مقابل جریان باد است. همچنین در این حالت یونجه های خشک به طور محکم جازسازی می شود. انبارها (Barn) و زیر شیروانی می بایستی در محل های با زهکشی خوب و نیز نزدیک دامداری و محل استفاده یونجه احداث گردند.

          کاهش ماده خشک در انبارهای بسته معمولا کمتر از  دو درصد در نه ماه نخست انبارداری است، در حالی که این کاهش در حالت شیروانی می تواند پنج درصد باشد(جدول 5-3). در این حالت کاهش کیفیت علوفه مانند پروتئین خام و فیبر قابل توجه نیست. عیب اصلی انبار کردن در شیروانی هزینه آن است.

جدول 13-3 درصد کاهش ماده خشک بسته های یونجه

روش انبارداری	دوره انبارداری
	تا 9 ماه	12 تا 18 ماه
Barn شیروانی زیر پوشش فضای آزاد	22 5-2 10-5 20-5	5-2 10-3 15-10 20-15

به خاطر شکل و خوابیدگی ، بسته های گرد بزرگ را اغلب در فضای آزاد نگهداری می کنند. با این حال تحقیقات نشان داده اند که کاهش ماده خشک می تواند تا 25 درصد ، بسته به کیفیت بسته بندی و شرایط انبارداری برسد. (جدول 13-3) معمولا فساد جدی محدود به 20-10 سانتی متر بیرونی بسته می شود. با این حال در بسته های با قطر 150سانتی متر، 20سانتی متر لایه بیرونی حدوداً نصف حجم بسته را شامل می شود. عمق یا ضخامت هوادهی شده بستگی به عوامل متعددی مانند میزان بارش طی دوره انبارداری ، شرایط یونجه هنگام بسته بندی، شکل بسته وتراکم آن دارد.

          اگر بسته های یونجه در هوای آزاد انباشته شود برای به حداقل رساندن صدمات ایجاد شده بایستی نکات زیر را رعایت نمود:

          1-محل های ذخیره بایستی به خوبی زهکشی شود، فاقد سایه و باز برای جریان نسیم باشد (برای افزایش سرعت خشک شدن بعد از بارندگی)

          2-بسته ها بایستی شکل خوبی داشته و حتی الامکان متراکم باشند.

3-بسته ها را در ردیف هایی که از شمال به جنوب مرتب شده اند ته به ته به هم وصل کنند و حداقل بین ردیف ها حدودا یک متر فضا برای کمک به حفظ شرایط خشک اطراف بسته ها ایجاد نمود.

4-گراس ها و علف های هرز برداشت شده را در بین ردیف ها نگهداری نمود.

5-بسته های نگهداری شده را تا اوایل بهار مصرف نمود. زیرا باران های پاییز و گرما می تواند کاهش اساسی در ماده خشک و کیفیت علوفه ایجاد نماید.

روش دیگر انبار کردن بسته پوشاندن آنها با پلاستیک یا  کاغذ قیر اندود است. این روش مخصوصا برای کناره های بسته ها مناسب است. با این حال از بین رفتن ماده خشک می تواند برای یونجه نگهداری شده تا نه ماه زیر پوشش روی زمین، بسته به هوا، شرایط خاک و تراکم بسته تا 10 درصد متغیر باشد. از تماس با زمین یا قراردادن بسته های روی پوشال ، نرده ، قفسه، میله ها می توان اجتناب کرد و از این طریق بیش از پنج درصد کاهش ماده خشک را ذخیره نمود.

          هزینه پوشش یونجه خشک، بدون احتساب کارگر از کمتر از 18240 تا 63840 ریال در تن با توجه به نوع پوشش و اندازه بسته ها متغیر است. بایستی توجه نمود که اغلب این پوشش ها نیاز به توجه مداوم برای ترمیم نقاطی که پاره شده اند، مخصوصا در زمان هایی که باد شدید می وزد دارند.

1-9-3-جا به جایی و انتقال

          یکی از عوامل مهم در تعیین نوع  بسته بندی جا به جایی و انتقال آنها است. برای بسته های کوچک مربعی شکل عمومی ترین روش جا به جایی عبارتند از : لودر بادی وصل شده به تریلی روباز است . در این حالت بسته برداشت شده برای انبار کردن داخلی یک تریلر کوچک برای انتقال گذاشته می شود. میزان جمع آوری در مزرعه به میزان 5/1 تن به ازای هر نفر در ساعت است. حداقل دو نفر در این شیوه لازم است. در کشورهای توسعه یافته به خاطر بالا بودن دستمزد کارگر در اراضی بزرگ تولید کنندگان از دستگاههای واگن مانند اتوماتیک برای جا به جایی و انتقال بسته ها استفاده می نمایند.

2-9-3-مهار آتش سوزی یونجه خشک

چین های بهاره و اوایل تابستان اغلب در معرض خطر آتش سوزی هستند. این مشکل بعلت خشک شدن یونجه قبل از بسته بندی است. غالب تولید کنندگان به خاطر صدمات حاصل از آب و هوا تمایل دارند یونجه را با رطوبت بالا بسته بندی نمایند. اگر یونجه با رطوبت خیلی زیاد بسته بندی شود و نیز بسته ها خیلی سفت باشند گرمای زیاد نه تنها می تواند سبب کاهش معنی دار ماده خشک و کیفیت گردد بلکه حتی سبب آتش سوزی نیز می شود.

          گرما در نتیجه تنفس گیاهی و فعالیت میکروب ها ایجاد می شود. چنین پدیده ای در یونجه های بسته بندی شده با میزان رطوبت حتی 13درصد نیز می تواند ایجاد شود. لذا، تولید گرما طبیعی است حتی اگر بسته بندی با میزان رطوبت مطمئنی انجام شده باشد. در صورت بالا بودن رطوبت قارچ های مقاوم به گرما فعال شده که می تواند دما را به بیش از  برساند. بالای  ، میکرو ارگانیسم ها از بین رفته، ولی واکنش های شیمیایی تولید گرما تا رسیدن به دماهای بالا ادامه می یابد. بین 230 و 285 درجه سانتی گراد، اشتعال ناگهانی می تواند در صورت در معرض هوا بودن مواد اتفاق بیفتد.

          آتش گرفتن یونجه خشک بعد از دو هفته از جا دادن بسته ها در انبار می تواند اتفاق بیفتد. به طور کلی ، دماهای زیر  مشکل گرمای بخصوصی ایجاد نمی نماید. اگر دما در حال افزایش باشد بایستی روزانه علوفه را بازرسی کرد. دماهای بین 5/59 تا 5/76 درجه سانتی گراد علامت مشخصی تا بروز مشکل ندارند هر چند ساعت تغییرات را بررسی کنید. در درجه حرارت بالای  احتمال شروع آتش سوزی وجود دارد تا زمانی که احتمال آتش سوزی وجود دارد یونجه را جا به جا نکنید. زمانی که یونجه خشک نیمه سوز در مجاورت هوا قرار گیرد می تواند آتش بگیرد. احتمال شروع آتش سوزی در دمای بالای  وجود دارد.

          اگر وسایل اندازه گیری دما را در دسترس ندارید، از یک میله استیل استفاده نمایید. میله را به داخل بسته های یونجه فشار داده و آن را به مدت 15 دقیقه نگهدارید. اگر میله خیلی داغ شد بطوریکه نتوان آنرا در دست گرفت احتمالا دمای داخل بسته بالای است و بایستی دقت نمود، هرگز از بالا توده برای اندازه گیری دما وارد نشوید زیرا یونجه نیمه سوز می تواند حفره ای که اغلب از بالای توده قابل شناسایی نیست ایجاد کند.

          جلوگیری از آتش گرفتن یونجه خشک از بسته بندی آغاز می شود. میزان رطوبت برای بسته بندی بستگی به اندازه بسته دارد. برای بسته های مربع کوچک، میزان رطوبت نبایستی بیش از 20درصد بدون نگهدارنده باشد. در شرایط هوای گرم و مرطوب ، میزان رطوبت در زمان بسته بندی را بایستی تا 18 درصد کاهش داد. حد نهایی رطوبت برای بسته های بزرگ مانند بسته های گرد حدود 16 درصد است. اگر بسته ها در هوای آزاد نگهداری شوند میزان رطوبت تا 20 درصد نیز قابل تحمل است.

          تراکم بسته نیز تولید گرما را تحت تاثیر قرار می دهد. بسته های متراکم تر، مقاومت بیشتری برای جریان گرما دارند. برای بسته های گرد، در صورت مرطوب بودن یونجه بایستی قطر بسته را کاهش داد. اگر اتاقک ثابت بسته بندی وجود داشته باشد، برای کاهش تراکم بسته قسمت بیرونی را سفت و آنگونه که معمول است نبایستی بسته بندی نمود.

          اگر یونجه مرطوب بسته بندی شده باشد، در مورد بسته های گرد بایستی حداقل یک هفته در هوای آزاد قبل از انبار کردن قرار داد. در غیر اینصورت اگر بلافاصله انبار شوند، بایستی بسته ها را شل کنار هم بگذارید تا هوابین آنها بتواند جریان یابد. برای بسته های بزرگ بسته ها را شل، در یک لایه، حداقل دو هفته قبل از اینکه به طور متراکم مرتب شوند قرار داد. لازم به ذکر است که چنین اعمالی کارگر و هزینه بیشتری را می طلبد ولی خطر آتش سوزی به مقدار زیادی  کاهش می یابد.

10-3-چراندن یونجه

          یکی دیگر از روشهای برداشت چراندن با حیوانات اهلی است که می تواند برای تولید کنندگان با تجربه که مزرعه را بطور اصولی مدیریت می کنند مفید باشد. تولید کنندگانی که با مدیریت حیوانات اهلی روی علوفه های شاداب آشنا نیستند بایستی بی نهایت دقت کنند که فقط مقدار کمی چرانده شوند. بدون مدیریت صحیح، خسارت به حیوانات اهلی به علت نفخ می تواند هزینه زیادی در برداشته باشد. گزارش هایی وجود دارد که چراندن سبب کاهش طول عمر یونجه در مقایسه با برداشت یونجه به عنوان علوفه خشک می شود. در حالی که، اگر مدیریت صحیح به طور مرتب اعمال شود، تاثیر چراندن بر بقاء یونجه ناچیز خواهد بود. لازم به ذکر است چراندن در پائیز و زمستان مزایایش بیشتر از معایبش است. در حالی که ، مدیریت چرای بهاره برای بیشتر تولید کنندگان مشکل و چرای تابستانه هم دارای مزایا و معایبی است

1-10-3-مزایای چراندن

          -در بهار، برداشت یونجه با چرا می تواند مشکلات مرتبط با آب و هوا که بطور عادی در نخستین برداشت بروز می کند را کاهش دهد. بطور طبیعی عملکرد چین اول بالا است لذا حجم بیشتری از محصول تولید می شود. مشکل موجود در این زمان خشک شدن است که غالبا حداقل 5-10 روز بدون بارندگی طول می کشد. بررسی ها نشان داده بعلت بارندگی در اکثر موارد چین اول قبل از اینکه به اندازه کافی خشک شود بسته بندی شده و مشکلاتی را ایجاد می کند.

          -اگر یونجه در اوایل فروردین چرانده شود ، دوباره قبل از اواخر اردیبهشت در شرایط عادی آماده برداشت می شود. لذا در این زمان چون میزان بارندگی کاهش و درجه حرارت افزایش یافته است. یونجه برای بسته بندی زودتر خشک می شود به علاوه حجم علوفه نیز کاهش یافته و راحت تر بسته بندی می شود.

          -در بهار، تولیدکنندگان اغلب نیاز به علوفه با کیفیت بالا برای گوساله های پرواری دارند که طی زمستان در مراتع گندم نگهداری شده اند یا به آنها کاه داده شده است. یونجه می تواند برای این منظور استفاده شود و میانگین درآمد ممکن است قابل مقایسه با دانه های گندم استفاده شده باشد.

          -چراندن یونجه در اوایل بهار سر خرطومی برگخوار یونجه (خسارت بارترین آفت یونجه) و شـته ها و نیز علف علف های هرز را از بین می برد.

          -چرای تابستانه مخصوصا زمانی که عملکرد یونجه طی تیر و مرداد به علت شرایط خشکی پائین است مفید می باشد. همچنین چرای تابستانه روش خوبی برای از بین بردن علف های هرز باریک برگ و سایر علف هاست. به طور کلی ارزش غذایی حاصل از این علف های هرز خوب است و وجود گراس ها در یونجه احتمال اشتعال یونجه را کاهش می دهند.

          -در اواخر پائیز و زمستان، چراندن یونجه بیشترین اثر را دارد و اقتصادی ترین روش استفاده از علوفه آخر فصل است. چرای آخر پائیز و زمستان روش خوبی برای کاهش آلودگی های سرخرطومی برگخوار یونجه است و در نقاطی که حشره بصورت تخم زمستانگذرانی می کند با از بین بردن آنها در کاهش جمعیت بسیار موثر است.

2-10-3-معایب چرا

چراندن یونجه در فصل رشد عمل خطرناکی است. لذا در بعضی از نقاط دنیا مانند ایالت اکلاهامای آمریکا تعداد معدودی از تولیدکنندگان به طور رایج یونجه در حال رشد را چرا می دهند. علت برخی از دلایل عدم چرا در فصل رشد عبارتند از :

1)نفخ

          علت اصلی عدم چرای یونجه نفخ دام هاست. یونجه شاداب رشد کرده در اوایل بهار محتمل ترین دوره برای ایجاد نفخ است. تمام واریته های یونجه می توانند سبب نفخ شوند که مدیریت دقیق حیوانات می تواند مشکل نفخ را به حداقل برساند. اعمال پذیرفته شده برای کاهش نفخ در دام ها در جدول 14-3 نشان داده شده است.

جدول 14-3 اعمالی که نفخ دام ها را زمانی که مزرعه یونجه چرانده می شود کاهش می دهد.

-هرگز گوساله های گرسنه را روی یونجه های تر و شاداب رها نکنید. -قبل از چراندن یونجه حیوانات را با ماده خشک با یونجه خشک سیر کنید. -از مهار کننده نفخ (مانند Poloxalene) چند روز قبل و بعد از شروع چرای یونجه استفاده کنید. -چند بار در روز  در روزهای نخست گوساله ها را زیر نظر بگیرید. -اجازه دهیدگوساله ها حق انتخاب تغذیه از مواد غذایی خشک یا گراس های نسبتا رسیده را زمانی که چرای یونجه انجام می دهند داشته باشند. -تعدادی از تولید کنندگان از یک به اندازه                                               به عنوان شاخص در گله استفاده می کنند. -با دیدن اولین نفخ تمام حیوانات را از مزرعه یونجه خارج کنید و آنها را به طور کامل زیر نظر بگیرید. -زمانی که در اول صبح شبنم روی یونجه قرار گرفته و مرطوب است گوساله را وارد نکنید. منتظر بمانید تا به طور کامل خشک شوند. -چرای یونجه را در اول صبح شروع نکنید. زمانی که چرا در بعد از ظهر انجام می گیرد مشکلات خیلی کمتری بروز می کند. -توجه بخصوصی به پیش بینی آب و هوا بکنید و قبل از تغییرات هوا حیوانات را از مزارع یونجه خارج کنید. -یونجه ای را که یخ زدگی سبک دیده برای چرای استفاده ننمائید.

2)ناهماهنگی ترجیح حیوانات

افزایش وزن به عوامل مختلفی مانند حیوان، تغذیه قبلی، دسترسی و کیفیت علوفه و تنش های محیطی (گرما، سرما و وضعیت روانی حیوانی) بستگی دارد.

          مدیریت حیوانات اهلی و سیستم چرانیدن اثر بسزایی روی بسیاری از این عوامل دارد. برای نمونه ، حیواناتی که مجبور به تغذیه از یونجه رسیده با کیفت پائین می شوند، کمتر از نیم کیلوگرم در روز افزایش وزن می یابد. مدیریت فشرده و شرایط آب و هوایی مناسب برای حفظ حداکثر تولید لازم است.

          برای جلوگیری از خسارت وارده تا زمانی که ردپای حیوان در مزرعه باقی می ماند نبایستی چرا انجام شود. همچنین چراندن یونجه از فروردین می تواند مقدار گراس های زمستانه را در دومین چین افزایش دهد. مزارع قوی یونجه اغلب به گراس ها در اوایل بهار غلبه می کنند با  این حال برداشت یونجه سبب می شود که گراس ها در مرحله بعدی سریع تر رشد کرده و بذر تولید نمایند. اگر علوفه عاری از علف هرز در چین دوم مد نظر باشد، پس بایستی علف های هرز قبل از چرا با علف کش های انتخابی کنترل شوند.

3-10-3-چراندن در طول فصل رشد

برای کاهش صدمه وارده به پایداری یونجه و حفظ محصول بین 675/0 تا 9/0 کیلوگرم در روز چرای دوره ای و متناوب اعمال شود. اندازه مزرعه به تعداد دام برای چرا بصورت قانون ثابت بیان نشده ولی بایستی به اندازه کوچک باشد تا در کمتر از یک هفته چرا انجام گیرد ایده آل آن است که 4-5 هفته فاصله بین چراندن ها وجود داشته باشد. برای این منظور می توان مزرعه را به هشت چراگاه تقسیم و هر قسمت چهار روز چرانده شود. برای جلوگیری از ایجاد صدمه به پایداری مزرعه، زمانی که مزرعه گل آلود می شود بایستی گوساله ها خارج شود. چرا کمتر از 5 روز و رشد مجدد به مدت 3 هفته سبب تولید علوفه زیاد و افزایش وزن حیوانات خواهد شد. به طور کلی واریته های نوع خوب یونجه به همان روش که به چرای متناوب واکنش نشان می دهند به چیدن علوفه نیز عکس العمل نشان می دهند.

          چرای متناوب می تواند اثرات مضر تنک شدن یونجه به علت چرا را به حداقل برساند. نبایستی حیوانات بیشتر از یک هفته در هر محل از مزرعه رها شوند. اگر حیوانات به مدت طولاتی در مزرعه چرا  نمایند، بیشتر علوفه در درسترس با لگدمال کردن از دست رفته و یونجه های تازه رشد کرده را خواهند خورد. چرای متناوب  بایستی این مشکلات را کم کند. بهترین ترکیب روزهای چرانیدن و رشد مجدد آن است که طی فصل رشد تغییر کند. چون که در مواقع مختلف رشد یونجه با نسبت های متفاوتی انجام می گیرد. زمانی که درجه حرارت بالاست (32 درجه سانتی گراد و بالاتر) و به اندازه کافی رطوبت موجود باشد. در حالت دیگری از چرا ، مزارع یونجه بر اساس میزان رشد یونجه انجام گرفته به طوریکه در طول فصل رشد چندین بار مزرعه چرانده شده به طوریکه در هر بار نبایستی اندازه ساقه ها کمتر از 15 سانتی متر باشد.

11-3-تولید بذر یونجه

مهمترین عامل مناسب شرایط آب و هوایی و داشتن روز های آفتابی است عوامل مختلفی در تولید بذر یونجه دخالت دارند که از این میان  می توان واریته نوع خاک حشرات آفات و گرده افشان، عملیات زراعی و غیره را بر شمرد. در واقع برای تولید بذر خوب بایستی این عوامل را به خوبی شناخت و در جهت تولید بهینه از آنها  استفاده کرد.

1-11-3-خاک

یونجه ای که جهت بذرگیری انتخاب می شود بایستی در خاک های حاصلخیز، عمیق و به خوبی زهکشی شده و با 7= PH کشت گردد. از میان خاک های لومی سنگین عمیق یا خاک های لومی رسی سبک با توجه به اینکه ظرفیت نگهداری آبشان بالاست نسبت به خاک های سبک مناسب تر هستند.

2-11-3-زمان کاشت یونجه جهت تولید بذر

به طور کلی بستر خاک بایستی فوری آماده شود که بذور کاشته شده در یک زمان جوانه بزند به همین منظور می توان بذور یونجه را پائیز زودتر کشت نمود و دقت فراوان نمود تا به طور یکدست جوانه زده و سبز شوند.

3-11-3-فاصله بوته های یونجه

یکی از عوامل مهم در تولید بذر یونجه فاصله ردیف ها کشت و فاصله بوته های یونجه است. بایستی دقت نمود که همان فاصله ای که جهت تولید علوفه یونجه کشت می شود برای تولید بذر به کار نرود. به این منظور میزان بذر لازم برای ردیف های با فاصله 60 تا 100 سانتی متر و تعداد 10 تا 20 بوته در هر متر طول ردیف حدودا یک تا 3 کیلوگرم در هکتار است. اگر این مقدار بذر با فاصله ردیف های ذکر شده کشت شود می توان حدود 500 کیلوگرم بذر در هکتار در مرداد سال بعد تولید نمود . البته به شرطی که شرایط آب و هوای مناسب بوده و اعمال مدیریتی جهت تولید بذر به طور بهینه انجام گیرد.

4-11-3-آبیاری

از عوامل مهم دیگر در تولید بذر یونجه آبیاری است. به طور کلی نبایستی فاصله آبیاری آنقدر زیاد باشد که تنش های آبی شدید به گیاه وارد شود، در این میان تامین آب گیاه بویژه در آغاز گلدهی را بایستی با  دقت فراوان انجام داد. البته نبایستی رطوبت خاک آنقدر زیاد باشد که سبب خوابیدگی و تاخیر در تشکیل دانه شود. نکته دیگر استفاده از یخ آب در آخر پائیز است که با تامین به موقع رطوبت در اوایل بهار سبب رشد بهینه یونجه می شود.

5-11-3-زمان گل دادن

زمان به گل نشستن مزرعه یونجه در بذرگیری یونجه مهم است. زمان گلدهی یونجه بایستی درتاریخی باشد که گرده سایر گیاهان در مزرعه یافت نشود و عوامل گرده افشان حداکثر فعالیت را در مزرعه داشته باشند. از این جهت مناطق مختلف با هم تفاوت هایی دارند. با توجه به اینکه در بهار گرده افشان ها حداکثر فعالیت را دارا هستند. (معمولا چین اول یونجه به علت استقرار نامناسب بذرهای قوی تولید نمی کند معمولا چین دوم یا سوم به این امر اختصاص داده می شود.) را برای تولید بذر انتخاب نمود.

          یکی از عوامل مهم در تولید بذر یونجه فعالیت زنبورهای گرده افشان است. در مزارع یونجه تعدادی زیادی زنبور فعالیت می کنند که سه گونه از مهم ترین آنها عبارتند از :

          1)Apis melifera L.

          2)Nomia melanderi (K 1)

          3)Megachile rotundata (F.)

6-11-3- برداشت بذر

          مزارع یونجه به بذر نشسته را می توان با دو روش برداشت نمود: اول چیدن ، ردیف کردن و کوبیدن بوته های برداشت شده و دوم بی برگ کردن یونجه به وسیله مواد شیمیایی و برداشت بذر به وسیله کمباین.

          چیدن یونجه بایستی زمانی انجام گیرد که 3/2 تا 4/3 نیام های قهوه ای شده باشند. از طرف دیگر برداشت بایستی در زمانی انجام گیرد که به اندازه کافی رطوبت و شبنم برای جلوگیری از ریزش دانه وجود داشته باشد بعد از ردیف کردن  یونجه های چیده شده بایستی اجازه داد تا رطوبت خود را از دست بدهند. به طور کلی ردیف های یونجه چیده شده را بایستی زمانی کوبید که 12 تا 18 درصد رطوبت داشته باشند.

          روش دیگر برداشت بذر یونجه استفاده از مواد شیمیایی جهت بی برگ کردن بوته های مزارع یونجه و برداشت مستقیم با کمباین است. بایستی توجه نمود که در این حالت 3 تا 4 روز بعد از خشک شدن بایستی برداشت انجام گیرد. با توجه به اینکه نیام های سبز بعد از استفاده از مواد شیمیایی نخواهند رسید لذا بایستی تمام نیام های هنگام استفاده ماده شیمیایی بایستی قهوه ای یا حداقل زرد شده باشند. برای خشک کردن می توان از دینوسب، دی کوات و اندوتال استفاده کرد.

          دینوسب ترکیبی از گروه دی نیتروفنل ها است که علاوه بر خاصیت علف کشی، به عنوان حشر ه کش ، قارچ کش نیز استفاده می شود، دینوسب به میزان 5/1 تا 5/5 لیتر در 140 تا 280 لیتر روغن ( که حجم نهایی آن با آب به 400 لیتر می رسد ) در هکتار با استفاده از سمپاش های زمینی مورد استفاده قرار می گیرد.

برای تولید محلول و استفاده با هواپیما می توان این مقدار خشک کننده را در 95 تا 140 لیتر روغن حل کرد. محلول پاشی با هواپیما زمانی انجام گیرد که دما رو به افزایش گذاشته و شبنم بخار شده باشد. در کابرد زمینی برای جلوگیری از ریزش نیام ها بایستی ترکیب را زمانی استفاده نمود که شبنم وجود داشته باشد.

12-3-مدیریتی تلفیقی آفات در یونجه

          برخلاف محصولات یک ساله که رشد رویشی و زایشی شان یک سال به طول می انجامد، یونجه گیاهی علوفه ای چند ساله است که به محض استقرار انتظار می رود به مدت 5 تا 7 سال بارور باقی بماند. برای این منظور بایستی مدیریت مزرعه در کوتاه مدت و بلند مدت انجام شود که در این میان مدیریت آفات اهمیت ویژه ای دارد. کنترل موثر آفات یونجه فقط با برنامه های

جدول 15-3 اثر استرس های ایجاد شده بوسیله حشره و علف هرز در روی عملکرد یونجه خشک و تراکم ساقه در سال دوم، چهارم و ششم رشد یونجه

تراکم یونجه (فوت مربع/ساقه)			کاهش عملکرد(تن)			سمپاشی حشرات	سمپاشی علف های هرز
سال ششم	سال چهارم	سال دوم	سال ششم	سال چهارم	سال دوم
16 13 11 9	36 25 26 26	32 30 31 31	- 2/1 3/2 5/4	- 2/0 5/0 8/0	- 0 5/0 5/0	بله بله نه نه	بله نه بله نه

در سال ششم استرس وارده به وسیله آفات حشره ای و علف های هرز، تراکم ساقه و عملکرد یونجه را کاهش داد. زمانی که آفات اندام های هوایی و علف های هرز کنترل نشدند، میانگین تراکم ساقه به نه عدد در فوت مربع رسید و عملکرد 5/4 تن در ایکر کاهش یافت. این نتایج تاکید بر نیاز به برنامه های مدیریت تلفیقی که در آن انواع آلودگی های حشره ای را لحاظ کند دارد.

یکی از اصول لازم برای مدیریت تلفیقی آفات در مزارع یونجه استقرار مزرعه ای سالم با پوشش کامل است. ظرفیت یونجه برای پایداری در برابر استرس های وارد شده توسط آلودگی های حشره ای به مقدار زیادی به قدرت یونجه در شروع کاشت دارد. زمانی که زمین برای کشت یونجه آماده می شود بایستی آزمایش خاک انجام و بر اساس آن در صورت نیاز، کودها و آهک به خاک داده شود.

به دنبال آماده سازی دقیق بستر، بذر بذور با کیفیت بالا و مقاوم به آفات مختلف کاشته شود. شاید مهم ترین تصمیم مدیریت آفات که در طول رشد یونجه، کشت واریته های اصلاح شده مقاوم به آفات مختلف باشد. بررسی های مزرعه ای در ایالات متحده نشان داده است که عملکرد یونجه مقاوم در برابر آفات در سال ششم به میزان10 تن در هکتار در مقایسه با واریته های معمولی با 6/3 تن در هکتار بوده است.

          چرای دوره ای مزارع یونجه می تواند روش سودمندی برای کاهش استرس های ایجاد شده به وسیله حشرات باشد. چرای مزرعه یونجه در اواخر زمستان و اوایل بهار می تواند به مقدار زیادی در جمعیت هایی آفات حشره ای مانند سرخرطومی برگخوار یونجه و شته ها را کاهش دهد. چرای کامل در پائیز تا اوایل زمستان برای از بین بردن شاخ و برگ مرده باقی مانده از فصل قبل و پنجه های رشد کرده جدید لازم است و از این طریق جمعیت های لارو سرخرطومی برگخوار یونجه و شته ها را کاهش می یابد. این نوع چرا می تواند تعداد دفعات حشره کش مورد نیاز برای نگهداری جمعیت حشرات زیر آستانه زیان اقتصادی، را کاهش داده و یا حتی در بعضی از سالها نیازی به مبارزه شیمیایی نباشد. فواید چرا عبارتند از: کیفیت علوفه مصرف شده به وسیله دام های اهلی و صرفه جویی در کاهش استفاده از آفت کش هاست.

          در بعضی از مناطق می توان به جای سمپاشی بر علیه سرخرطومی برگخوار یونجه، چین اول را زودتر برداشت کرد. در مناطق دشت ایران سرخرطومی برگخوار یونجه زمستان را به صورت تخم طی نموده و در چنین مناطقی لارو حشره در اول فصل ظاهر شده و همزمان با رشد جوانه ها از آن تغذیه می نماید. در چنین مناطقی حتما بایستی به فکر مبارزه شیمیایی با آفت بود. این آفت در مناطق کوهستانی زمستان را به صورت حشره کامل طی می نماید. در این مناطق تا فعال شدن حشرات کامل زمستانگذاران و نیز تخم ریزی آنها و زمان لازم برای تفریخ تخم مدت زمانی طی می گردد در حالی که یونجه به رشد خود ادامه می دهد. در چنین مناطقی معمولا همزمان با فعالیت لاروها، یونجه حدودا 30 سانتی متر ارتفاع داشته که در این موقع به جای مبارزه شیمیایی میتوان با برداشت زود هنگام از خسارت آفت جلوگیری کرد. در اینصورت علاوه بر خارج کردن غذا از دسترس حشره، لاروهای سر خرطومی برگخوار را در معرض گرمای خورشید قرار گرفته و آنها  از بین روند.

          آفت کش ها ابزارهای موثری برای مبارزه هستند. با این حال فقط زمانی که جمعیت حشره به بالاتر از آستانه زیان اقتصادی رسید و خسارت اقتصادی وارد نمود. بایستی از آن استفاده نمود. آستانه زیان اقتصادی زمانی فرا می رسد که خسارت وارده به وسیله آفت برابر هزینه مبارزه شیمیایی می باشد. در این سطح آلودگی، سمپاشی سودمند است. در غالب مزارع یونجه ایران سطح جمعیت سرخرطومی برگخوار یونجه مخصوصا در اول فصل بالاتر از آستانه زیان اقتصادی بوده و نیاز به مبارزه شیمیایی می باشد. این وضعیت مخصوصا در شرایطی که  در زمستان و اوایل بهار مزارع چرا نشوند بیشتر مشهود است. لذا بازرسی منظم مزارع یونجه در طی ماه های اسفند و فروردین برای زیر نظر داشتن آفت و نیاز احتمالی به استفاده از سم لازم و ضروری است. اگر سمپاشی خیلی دیر انجام گیرد، عملکرد یونجه بطور معنی داری کاهش می یابد. در نسل های بعدی بعلت افزایش دما و نیز فعالیت دشمنان طبیعی خسارت آفت تقریبا ناچیز بوده و نیاز به مبارزه شیمیایی ندارد.

          برخلاف خسارت آفات حشره ای ، علف های هرز با یونجه های خوب مستقر شده در 3 تا 4 سال اول نمی توانند رقابت کنند. استفاده از علف کش ها در این مدت در چنین مزارعی مورد نیاز نخواهد بود. به محض اینکه مزارع تنک شدند و تولید علف هرز در چین نخست بیشتر از 5 درصد شد، کنترل علف های هرز زمستانه در هر سال بایستی انجام بگیرد. برای حفظ مزرعه  و تولید اقتصادی محصول تا سال ششم و هفتم، کشت واریته های اصلاح شده حفظ حاصلخیزی مناسب خاک زیر نظر داشتن آفات و استفاده مناسب از حشره کش ها و علف کش ها در صورت نیاز لازم و ضروری است.

1-12-3-مدیریت حشرات در مزارع یونجه

حشرات آفت، فعال در مزارع یونجه ایران گونه های زیر می باشد.

1)سرخرطومی برگخوار یونجه، مخرب ترین آفت حشره ای در اواخر زمستان و اوایل بهار در تمام سال ها

2)سن Lygus مخرب ترین آفت حشره ای در مزارع یونجه بذری

3)شته نقطه ای یونجه، پتانسیل بالایی در جهت ایجاد خسارت دوره ای یونج های جوانه زده و مستقر شده دارد.

4)شته آبی یونجه

5)زنجرک سیب زمینی، معمولا سبب زرد شدن و کوتولگی بوته های یونجه در تابستان می شود.

6)لارو بالپولکداران مختلف که غالبا طی ماه های تابستان دیده می شوند.

          به عنوان یک لگوم چند ساله، یونجه زیستگاه مناسب و منبع غذایی برای تعداد زیادی از گونه های حشرات فراهم می کند. با توجه به تغذیه از برگ ها، ساقه ها و سیستم ریشه یونجه تعدادی از این گونه ها خسارت زیادی را وارد می کنند. چرخ زیستی وعادت تغذیه ای آفات فوق متفاوت است به طوری که خسارت وارده از طریق تغذیه به وسیله یک یا چند گونه ممکن است هر زمانی در طول سال انجام گیرد. خسارت وارده نه تنها باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می شود بلکه با تنک کردن مزرعه پایداری را نیز کاهش دهد.

          در شرایط اقلیمی ایران، تعداد زیادی از حشرات مفید با تغذیه از گیاهخواران پتانسیل خسارت وارده از طرف آفات را کاهش می دهند. از این میان کفشدوزک ها، بالتوری سبز و سایر شکارچی ها در کنار زنبورهای پارازیتوئید و مگس ها به لارو بالپولکداران و سرخرطومی برگخوار حمله می کنند.

          گروه مهم دیگر از حشرات مفید در مزارع یونجه، حشرات گرده افشان هستند که برای تولید دانه یونجه وجودشان ضروری است. در این قسمت گونه های مختلف حشرات (آفت و مفید) که در مزارع یونجه یافت می شوند بررسی می گردد.

1)سر خرطومی برگخوار یونجه Hypera postica

سر خرطومی برگخوار یونجه مهم ترین آفت یونجه بوده که در دوره لاروی و حشره کامل با تغذیه از برگ ها وجوانه ها باعث افت شدید محصول می گردد. سر خرطومی برگخوار یونجه آفتی درجه اول بوده به طوریکه سطح تعادل عمومی جمعیت آن همواره بالاتر از سطح زیان اقتصادی است (شکل 22-3) . این گونه اساسا در اول فصل مسئله ساز بوده و غالبا مبارزه با آن اجتناب ناپذیر است.

مشخصات

حشره کامل این گونه 5 تا 6 میلی متر طول ، 5/3 میلی متر عرض دارد. رنگ حشره از قهوه ای تا خاکستری مایل به سیاه متغیر می باشد. خرطوم حشره نسبتا  بلند و حدودا 5/2 میلی متر اندازه دارد. شاخک زانویی و 12 بندی که چهار بند انتهایی حجیم و توده بیضی شکل را ایجاد می کند. پیش گرده بیضی شکل و در سطح آن دو تا نوار طولی سیاه رنگ دیده می شود (شکل 23-3) . بالپوشها کشیده و در سطح آن تعداری زیادی مو بطور خوابیده دیده می شود. از سطح شکمی پنج بند دیده شده که پوشیده از موهای زردرنگ است. پنجه پاها چهاربندی و در انتها دارای دو ناخن می باشد.

          لاروهای این آفت بدون پا (Curculioniform) با بدنی خمیده و برنگ سبز روشن است. در سطح پشتی لارو نوار سفیدی دیده می شود .لاروها در رشد کامل حدودا 10 میلی متر اندازه دارند. شفیره ها در محل تغذیه لاروها در داخل پیله مشبکی که از خارج شفیره در داخل آن دیده می شود تشکیل می گردد.

بیولوژی

زمستانگذرانی سرخرطومی برگخوار یونجه در شرایط مختلف اقلیمی متفاوت بوده و همین امر در مبارزه با آفت نقش اساسی دارد. حشره در مناطق سردسیری و کوهستانی زمستان را بصورت حشره کامل طی می نماید.و در مناطق دشت و گرمتر زمستانگذرانی بصورت تخم می باشد. در مناطق کوهستانی زمستان در زیر علفهای هرز مزارع، شکاف خاک و نیز اطراف جویبارها طی می شود. اوایل بهار با مساعد شدن شرایط اقلیمی حشره از پناهگاه خارج و شروع به تغذیه از جوانه ها و برگ های لطیف یونجه می نماید. چند روز بعد از جفت گیری حشره ماده ساقه های جوان یونجه را برای تخمریزی انتخاب و ابتدا با قطعات دهانی سوراخی را در آن ایجاد و سپس در داخل آن تخمریزی می نماید. در شرایط مختلف اقلیمی یک تا دو هفته دوره رشدی تخم طول کشیده سپس لاروها ی جوان ظاهر و شروع به تغذیه از برگ های لطیف و جوانه ها می کنند. در این زمان معمولا  بوته های یونجه تا 30 سانتی متر ارتفاع دارند. دوره لاروی در شرایط مساعد دو تا سه هفته طول کشید، سپس به شفیره تبدیل می شود. غالب شفیره ها در روی برگ ها (در داخل پیله مشبک) تشکیل شده با ا ین حال ممکن است در روی ساقه یا سطح خاک نیز تشکیل  شوند. دوره شفیرگی 4 تا9 روز طول می کشد و سپس حشرات کامل ظاهر می شوند. در مناطق سردسیری و کوهستانی یک نسلی بوده وحشرات کامل به وجود آمده زمستان را طی می نمایند.

          در مناطق دشت زمستانگذرانی حشره بصورت تخم است. تقریبا همزمان با فعال شدن جوانه های یونجه از حدود اواخر اسفند ماه تخم ها نیز تفریخ شده و لاروها ی بیرون آمده از همان زمان شروع به تغذیه می نماید و بقیه مراحل زیستی مانند بالا طی می گردد. در مناطق دشت گرمسیری آفت سالیانه می تواند دو تا سه نسل ایجاد نماید.

مبارزه

نحوه زمستانگذرانی آفت در مبارزه با آن بسیار موثر است. در مناطق دشت و گرمسیری با توجه به اینکه حشره زمستان را به صورت تخم طی می نماید تقریبا همزمان با رشد بوته های یونجه لاروها نیز بیرون آمده و شروع به تغذیه از جواانه های در حال رشد و به هم پیچیده یونجه می نماید. لذا در چنین مناطقی با توجه به بالا بودن جمعیت آفت بایستی از همان ابتدا  به مبارزه شیمیایی اقدام کرد. برای این منظور امروزه از سموم زیر که نفوذی هستند استفاده می شود:

          1-تریمنوس (EC 50% ) یک لیتر در هکتار

          2-فوزالن (EC 35%) 5/2 لیتر در هکتار

          3-تیون (EC 57%) 3 لیتر در هکتار

          4-فن والریت (EC 20%) یک لیتر در هکتار

زمانی که 50 درصد تخم تفریخ شده باشند بایستی سمپاشی انجام شود. اگر یونجه بصورت تر به مصرف دام می رسد بایستی از مالاتیون استفاده کرد. در ضمن در چنین مناطقی چرای پائیزی در از بین بردن تخم ها زمستانگذران بسیار موثر است.

          در مناطق سردسیری و کوهستانی که آفت بصورت حشره کامل زمستانگذرانی می نماید و با توجه به اینکه بهار در چنین مناطقی دیرتر شروع می گردد و تفاوت بین صفر رشد گیاه و صفر رشد حشره، یونجه به رشد خود ادامه می دهد در حالی که حشره هنوز فعال نیست در ضمن تا زمان تخم ریزی و تفریخ تخم ها زمان زیادی لازم است. لذا در هنگام تفریخ تخم ها، بوته های یونجه حداقل 30 سانتی متر ارتفاع دارند لذا در چنین مناطقی یکی از راه های اساسی برای جلوگیری از خسارت آفت برداشت زود هنگام یونجه است. در صورت برنامه ریزی برای برداشت  در این زمان می توان از سموم توصیه شده استفاده نمود. همچنین در بعضی از نقاط دنیا در آخر پائیز سمپاشی برای از بین بردن حشرات کامل انجام می شود.

          لازم به ذکر است که خسارت آفت در چین اول مسئله ساز است علت این مسئله در دشت و مناطق گرمسیری کاهش فعالیت آفت در فصل تابستان است که از یک طرف به علت کاهش فعالیت آفت به  خاطر گرما و از طرف دیگر فعالیت دشمنان طبیعی سرخرطومی برگخوار است. سرخرطومی برگخوار یونجه تعداد زیادی دشمن طبیعی دارد که با شکارگری و پارازیتوئیدی در کاهش جمعیت آفت نقش بسیار مهم مخصوصاً در طول فصل تابستان دارند. فعال ترین انگل های این آفت به زنبورهای خانواده Ichneumonidae تعلق دارد. زنبورهای جنس Bathyplectes لاروها را با پارازیته می نماید. در شرایط کشور ما دو گونه B. curculionis و B. annurus در غالب مناطق فعالیت می نماید.

          زنبورهای جنس Pattasson از خانواده Mimaridae تخم های سرخرطومی را پارازیته می کند. همچنین زنبورهای جنس Dibracoides از خانواده Pteromolidae شفیره ها را  مورد حمله قرار می دهد.

          از شکارچی ها می توان به کفشدوزک  هفت نقطه ایCoccinella septempunctata اشاره کرد که از لاروهای سرخرطومی در سنین پائین تغذیه می نماید.

2) سرخرطومی ریشه یونجه

سرخرطومی های ریشه یونجه به جنس Sitona تعلق داشته که در مزارع یونجه دو گونه S. puncticolis و S. callosus مخلوط با هم فعالیت نموده و گاهی اوقات خسارت هایی را به بار می آورد.

حشرات کامل به طول 5 تا 7 میلی متر بوده ، بدن بیضی شکل و باریک و برنگ خاکستری تیزه تا خاکستری مایل به قهوه ای دیده می شوند. سطح بدن را پولک های نقره ای تا قهوه ای می پوشاند. به همین خاطر در پشت پرونوتوم سه خط طولی سفید رنگ ایجاد می شود. (شکل 24-3). از مشخصات مهم دیگر این سوسک ها کوتاه بودن خرطوم است . تخم بیضی شکل و به رنگ زرد لیمویی است. لاروها در رشد کامل حدودا 10 میلی متر اندازه داشته بدون پا (Curculioniform) و دارای سر قهوه ای رنگ است (شکل 25-3).

          شفیره به طول 12 میلی متر ابتدا به رنگ زرد که به تدریج برنگ قهوه ای در می آیند و در خاک تشکیل می شوند.

بیولوژی

سرخرطومی ریشه یونجه زمستان  را به صورت حشره کامل در شکاف های زمین یا لاروهای سنین مختلف در داخل خاک طی می نمایند. اوایل بهار حشرات کامل فعال شده و بعد از مختصری تغذیه و جفتگیری شروع به تخمریزی به طور انفرادی در خاک و یا اطراف طوقه می کند. در شرایط مساعد دوره رشد تخم 7 تا 10 روز طول کشیده و لاروها ی حاصله به طرف ریشه ها حرکت و شروع به تغذیه از گره های تثبیت کننده ازت می نماید. در سنین بعدی ابتدا از سطوح ریشه ها و سپس لاروهای درشت با ایجاد دالان در ریشه ها اختلال جدی در جذب آب و مواد داخل خاک می نمایند. در شرایط مساعد دوره لاروی یک تا دو ماه طول کشیده و لاروهای کامل در عمق 2 تا 3 سانتی متری خاک در داخل پیله خاکی به شفیره تبدیل می شود.

          دوره شفیرگی دو تا سه هفته طول کشیده و بعد از آن حشرات کامل نسل جدید ظاهر می شوند. این آفت قادر است سالیانه تا سه نسل ایجاد نماید.

مبارزه

با توجه به اینکه خسارت اصلی به وسیله لاروها با تغذیه از ریشه ها وارد می شود و با توجه به اینکه اساسا در مزارع چند ساله آفت شدت بیشتری دارد لذا با توجه به محل فعالیت آفت که سموم شیمیایی اثر نخواهند داشت بهترین روش مبارزه ، شخم در هنگام پائیز و در معرض سرما گذاشتن ریشه های آلوده است.

3)شته های یونجه

در مزارع یونچه مناطق مختلف ایران سه گونه شته اهمیت دارند که عبارتند از:

شته خال دار Thrioaphis     maculata

شته نخود فرنگی Acyrthosipgon  pisum

شته سیاه باقلا Aphis fabae

از این میان شته نخود فرنگی از نظر اندازه بزرگتر از بقیه گونه ها بوده و به طول 5/4  میلی متر متغیر است. شته نخود فرنگی برنگ سبز روشن دیده می شود. یکی از مشخصات مهم این گونه وجود حلقه های تیره در فواصل منظم در روی بندهای شاخک است. این گونه تغذیه از ساقه ها و برگها ی در حال رشد انتهایی را ترجیح می دهد و در هوای نسبتا سرد فعالیت می کند و با گرم شدن هوا از فعالیت و تکثیر آن کاسته می شود.

          شته خالدار یونجه معمولا در آب و هوای گرم و خشک فعالیت می کند در مقایسه با شته نخود فرنگی اندازه کوچکتری داشته و به طول ............ است . به رنگ سبز روشن و چندین ردیف لکه های تیره و درشت بدن است شته خالدار یونجه ممکن است با جمعیت های بالا در روی برگها و ساقه ها قسمت پائین گیاه نزدیک سطح خاک تغذیه نمایند.

خسارت شته ها در یونجه

تمام گونه ها از شیره گیاه با قطعات دهانی مکنده –زننده تغذیه می نمایند. زمانی که تعداد زیادی شته از شاخ و برگ گیاه تغذیه می نمایند باعث پژمردگی شاخ و برگ و توقف رشد می شوند. غالبا تغذیه سبب زرد شدن برگها می شود.

          جمعیت های زیاد شته نخود فرنگی غالبا سبب توقف رشد و زرد شدن برگها شده و در صورت افزایش دوره آلودگی گیاه با شته برگها با تکروزه شدن پژمرده می شوند. معمولا خسارت وارده از این آفت استقرار یونجه صدمه ای نمی بیند.

          یکی از آفات مهم یونجه شته خالدار یونجه است. این گونه واکنش های سمی سختی را در بوته های یونجه حساس به علت کلروزه و نکروزه شدن برگ ها که از قسمت های پائین گیاه شروع می شود ایجاد می نماید. یکی از علایم خسارت غیر عادی شته خالدار یونجه بی رنگ شدن رگ برگ های برگ های تازه تشکیل شده انتهایی است که نواری شدن رگ برگ (Veinbanding) نامیده می شود. بوته هائی که شدیدا به شته آلوده هستند یک تا دو هفته از بین می رود و ممکن است کاهش استقرار گیاه مخصوصا در سالهایی که آلودگی در آخر زمستان یا بهار در سالهایی که رشد رویشی کم است زیاد باشد. همچنین شته خالدار یونجه تهدیدی جدی برای مزارع تازه کشت شده است چونکه فراوانی فصلی آن از  مرداد تا مهرماه در حداکثر مقدار خود است . از طرف دیگر احتمال از بین بردن مزارع تازه کشت شده حتی در واریته های مقاوم وجود دارد.

نمونه برداری شته ها

تخمین جمعیت شته ها را می توان با تور حشره گیری ، کندن ساقه ها و یا کندن کامل گیاهچه ها و شمارش شته ها انجام داد. معاینه ساقه های تازه رشد کرده موثرترین گزینه برای نمونه برداری شته ها برای مزارع تازه کشت شده و نیز برای حالاتی که رشد رویشی کمتر از 20 سانتی متر ارتفاع دارند است.

          بایستی نمونه برداری حداقل هفته یکبار از زمان سبز شدن مزارع تازه کشت شده و یا در چین اول  مزارع قدیمی انجام گیرد. به غیر از شته خالدار یونجه نمونه برداری در طول تابستان برای سایر گونه ها نیاز نمی باشد.

          برای نمونه برداری شته ها از تور حشره گیری با قطر5/37 سانتی متر با تور پارچه ای استفاده نمائید. نمونه برداری بایستی حداقل در پنج نقطه مزارع و در هر محلی با 20بار دور زدن انجام گیرد. درهر نقطه نمونه های شته به طور جداگانه شمارش و یادداشت شود. سپس میانگین تراکم جمعیت گونه های مختلف تعیین و از جدول 16-3 به عنوان راهنما برای تصمیم گیری جهت مبارزه می توان استفاده نمود:

جدول 16-3 آستانه زیان اقتصادی برای شته ها در روی یونجه در مراحل مختلف رشدی

شته خالدار یونجه		شته نخود فرنگی		مرحله رشدی یونجه
ساقه	تور	ساقه ××	تور ×
1 10 30	- - 100 200	5 40 75	- - 300 400	گیاهچه ارتفاع کمتر از 25 سانتی متر ارتفاع بیشتر از 25 سانتی متر

تعداد شته ها در تور

تعداد شته ها روی ساقه

از طرف دیگر بایستی شکارگرهایی مانند کفشدوزک هفت نقطه ای لار و مگس های سیرفیده به  تور افتاده شمارش گردد. اگر شته های شمارش شده زیر آستانه زیان اقتصادی باشد و تعداد شکارکرها بیش از 5 تا 7 در هر تور باشد ، بایستی از مبارزه شیمیایی اجتناب کرد.

          برای نمونه برداری ساقه یا گیاهچه ، 30 تا ساقه یا گیاهچه به طور تصادفی در 5-10 هکتار منطقه برداشت و ساقه ها دارای داخل ظرفی تکانده شده و تعداد رشته ها شمارش شود. تعداد شته های گونه های مختلف را از هم جدا تا میانگین تعداد شته ها در روی ساقه محاسبه گردد. بعد از آن ارتفاع ساقه را اندازه گرفته و با مراجعه به جدول مربوط برای مبارزه تصمیم گیری نمائید.

مبارزه

مهم ترین عامل برای مدیریت موثر شته ها ی یونجه انتخاب واریته است. در بعضی از مناطق دنیا مانند ایالت اوکلاهامای آمریکا غالب واریته ها به یک یا چند شته مقاومت دارند . این واریته ها غالبا سطوح بالایی از مقاومت را به شته نخود فرنگی و شته خالدار یونجه از  خود نشان می دهند.

          از طرف دیگر از عوامل بسیار موثر در جمعیت شته ها، شکارگرهای متعددی است که در مزارع یونجه فعالیت می نمایند که از این میان کفشدوزک ها، مگس های سیرفید و سن های خانواده Nabidae می توان اشاره کرد که نقش بسزایی د رکاهش جمعیت دارند. چنانچه اشاره گردید ممکن است جمعیت نسبتا زیادی از شته ها در روی بوته های یونجه فعالیت نمایند و لی این حد از جمعیت  به آستانه اقتصادی نرسد در عین حال شکارگرها فعال باشند که در این صورت مانع از خسارت شته ها شوند.

          در مزارع یونجه علاوه بر شکارگرها زنبورهای پارازیتوئید نیز فعالیت می نمایند که مخصوصا در محدود کردن جمعیت های شته خالدار یونجه بسیار موثر هستند که می توان به گونه های

به منظور حفظ این گونه های مفید، نمونه برداری مناسب و مقایسه تراکم های جمعیت شته با آستانه زیان اقتصادی می بایستی قبل از سمپاشی انجام گیرد.

در صورت رسیدن جمعیت شته به آستانه زیان اقتصادی و نیاز به مبارزه شیمیایی از سموم مالاتیون 57% EC و پیریمیکارب (50% W ) می توانید استفاده نمود. برای مبارزه با شته خالدار یونجه با توجه به اینکه اساسا با گرم شدن هوا خسارت آن افزایش می یابد از اواخر بهار و اوایل تابستان از سموم فوق استفاده شود.

کرم برگخوار کارادرینا (Spodoptera exigua)

کرم برگخور چغندرقند گونه ای است پلی فاژ و از خانواده Noctuidae از راسته بالپولکداران  در روی محصولات مختلف زراعی ، صیفی و جالیزی و زینتی خسارت ایجاد می نماید. در مزارع چغندرقند در بعضی سالها حالت طغیانی پیدا نموده و افراد نسل دوم و پیشتاز نسل سوم با تغذیه از بوته های چغندر قند در مرحله 2-6 برگی بوته های چغندر قند را به طور کامل نابود و خسارت اقتصادی وارد می نماید. در مزارع گوجه فرنگی با تغذیه از میوه گوجه فرنگی از کرم های گوجه فرنگی بوده به طور طبیعی در بعضی از مناطق کشور خسارت اقتصادی ایجاد می نماید در مزارع ذرت با تغذیه از خوشه (بلال) گاهی اوقات خسارت اقتصادی وارد می نماید. علاوه بر این با تغذیه از برگ در روی تعداد زیادی از محصولات زراعی خسارت وارد می آورد. از این میان یونجه یکی از میزبان های مناسب برای آفت بوده و گاهی اوقات مخصوصا در طول ماه های تابستان با تغذیه از برگ ها و جوانه های گیاه خسارت وارد می آورد.

مشخصات

حشره کامل به طول 10 تا 12 میلی متر و عرض بدن با بالهای باز 30 میلی متر است. بال های رویی به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای تا خرمایی است . در سطح بال های رویی دو لکه گرد و لوبیایی دیده می شود که حاشیه نارنجی رنگ دارند . بال های زیری رنگ روشن تری دارند.

          لاروهای رشد کامل 30 تا 40 میلی متر اندازه داشته و به رنگ های مختلف از سبز تا سیاه دیده می شوند که نوع میزبانی که از آن تغذیه می نمایند در رنگ لارو و موثر است. با این حال رنگ عمومی لارو هر رنگی باشد در طرفین بدن سه نوار طولی سیاه، نارنجی و سفید دیده می شود که از این طریق به آسانی می توان لاروهای کارادرنیا را شناسایی کرد.

          شفیره به طول حدود 13 میلی متر دیده می شود به رنگ قهوه است .

تخم ها به رنگ زرد کم رنگ و حشره ماده آن را به طور دسته جمعی می گذارد و سطح تخم با موهای انتهای شکم خود می پوشاند.

بیولوژی

کارادرینا گونه ای فاقد دیاپوز اجباری است که به همین خاطر در مناطق گرمسیر طی فصل زمستان تمام مراحل رشدی حشره دیده می شود. در مناطق سردسیری زمستان را بصورت شفیره در لانه های گلی در داخل خاک طی می کند. اوایل بهار با مساعد شدن شرایط اقلیمی حشرات کامل ظاهر می شوند. حشرات کامل شبها فعال بوده و طی روز در زیر بوته ها، زیر کلوخه ها و در پناهگاه های دیگر استراحت می نمایند. بعد از جفت گیری حشرات ماده تخم ها را به طور دسته ای در روی گیاهان میزبان مختلف از جمله یونجه و نیز علف های هرز قرار می دهد. بعد از رشد جنینی، تخم ها تفریخ شده و لاروهای حاصله از پارانشیم برگ تغذیه می نمایند. در سنین بعدی از تمام قسمت های برگ تغذیه نموده و مزارع را به نیزار تبدیل می نماید. به طور کلی لاروها پنج بار جلد عوض کرده و لاروهای کامل برای شفیره شدن وارد خاک می شوند. بعد از مدت کوتاهی حشرات کامل نسل بعد بیرون می آیند. مطالعات نشان می دهد که در استان فارس و کرج سالیانه 5 نسل و در استان اصفهان سالیانه 6 نسل ایجاد می نماید (خیری، 1367). با توجه به رژیم تغذیه حشره اساسا می تواند در روی یونجه های تازه کشت شده در پائیز و بهار مسئله ساز شده و نیاز به مراقبت و مبارزه باشد.

مبارزه

با توجه به پلی فاز بودن حشره و اهمیت آن در روی محصولات مختلف مخصوصا گونه های مهم و اقتصادی ، برنامه ریزی در نظام کشت این محصولات از مواردی است که در کاهش خسارت آفت می تواند خیلی مهم باشد. به همین منظور بایستی از کشت محصولاتی مانند یونجه در مجاورت چغندر قند اجتناب کرد. نکته دیگر اینکه این آفت دارای دشمنان طبیعی فعالی است که در کاهش جمعیت آفت موثر است که مخصوصا با افزایش جمعیت این زنبور در طول تابستان ، گاهی اوقات نیاز به مبارزه شیمیایی منتفی می شود لذا در تولید محصول از نکاتی که بایستی لحاظ شود فعالیت این عوامل مفید است.

نکته دیگر در مورد یونجه های تازه کشت شده که مراقبت چنین مزارعی برای کارادرینا ضروری است چون که در صورت افزایش جمعیت آفت می تواند تداوم رشد یونجه را تحت شعاع قرار دهد.

2-12-3-بیماریهای یونجه

1)سفیدک دروغی یونجه

سفیدک دروغی اساسا در مناطق معتدله و مرطوب بوته های یونجه را آلوده می نماید. در چنین مناطقی خسارت وارده بصورت مرگ گیاهچه های حساس در کشت های پائیزه ، همچنین عمده خسارت به علوفه در کشت های دایر در چین اول وارد می شود.

عامل بیماری قارچ Peronosora trifoliorum یا P. aestivulis است. میسلیوم قارچ فاقد دیواره عرضی است و اساسا داخل سلول های گیاه میزبان رشد می نماید. کنیدی برها از روزنه خارج و شکل درختی داشته و به دو شاخه منشعب می شود که بعدا انشعابات ثانوی نیز پیدا می کند. هر شاخه انتهایی به Sterigma نوک تیزی ختم می شود که در روی آن کنیدیها تولید می شود.

کنیدی های کروی یا بیضی کشیده بوده و به رنگ سفید تا بنفش روشن دیده می شوند و از طریق لوله تولید  مثلی جوانه می زنند. این قارچ انگل اجباری بوده و نمی توان در محیط های مصنوعی آن را پرورش داد.

علایم بیماری

بافت های آلوده به قارچ به رنگ زرد در می آید که این حالت غالبا بصورت لکه لکه  در روی برگچه ها دیده می شود. در نهایت برگ های آلوده پیچ خورده و حاشیه آنها به طرف پائین بر می گردد. همچنین در زمان تشکیل کنیدی ها قسمت تحتانی به رنگ ظاهری کرمی سفید تا بنفش دیده می شوند.

زمانی که آلودگی به حالت سیستمیک در می آید، ساقه ها قطور شده و جوانه های انتهایی رشد خوشه ای و رزت مانند پیدا می کند.

اپیدمیولوژی و چرخه بیماری

قارچ عامل بیماری زمستان را به صورت میسلیوم در پوست انشعابات طوقه تا جوانه های طوقه و شاخه های زنده طی می کند. کنیدی های شاخه های زنده سال قبل و نیز شاخه های تازه سبز شده در اوایل بهار که به طور سیستمیک آلوده شده اند مایه اولیه آلودگی را تشکیل می دهند. کنیدی ها درتاریکی و زمانی که رطوبت نسبی 100 درصد است تشکیل می شود.

کنیدی ها اساسا با باد و رگبار منتشر می شوند. جوانه زنی در آب آزاد و در دمای 4 تا 29 درجه سانتیگراد انجام می گیرد. بعد از جوانه زنی لوله تندش اپرسریومی می سازد که مستقیما در اپیدرم نفوذ می کند. با این حال ورود قارچ ممکن است از روزنه نیز انجام گیرد. قارچ فقط بافت های جوان را آلوده کرده و در شرایط مساعد چرخه بیماری هر پنج روز تکرار می شود.

مبارزه

بهترین راه مبارزه با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است. در صورت کشت ارقام حساس برای جلوگیری از مرگ گیاهچه ها بهتر است کشت بهاره انجام گیرد، که در این صورت از مرگ زمستانی گیاهچه هایی که در کشت های پائیزی بر اثر سفیدک داخلی ضعیف خواهند شد جلوگیری نماید.

اگر بیماری شدت داشته باشد بایستی چین اول را برای جلوگیری از آلودگی های بعدی به وسیله کنیدی هایی که تشکیل خواهند شد زودتر برداشت نمود.

2)لکه قهوه ای برگ یونجه (Pseudopeziza medicaginis)

یکی از بیماری های مهم یونجه است . قارچ عامل بیماری باعث ریزش برگ ها شده و در نتیجه کیفیت و کمیت محصول کاهش می یابد. به طوری که گاهی اوقات تا 40 درصد محصول از بین می رود.

علایم بیماری

بهترین مشخصه بیماری ظهور لکه های کوچک و گرد قهوه ای تا سیاه رنگ در روی گیاهچه هاست. گاهی اوقات قطر لکه یک تا سه میلی متر می رسد. حاشیه لکه ها ممکن است صاف یا دندانه دار باشد. برگ های آلوده به رنگ زرد در می آید و با پیشرفت بیماری می ریزند. غالبا در لکه آپوتسیوم (اندام تولید مثلی) بر آمده و قهوه ای روشن به قطر حدود یک میلی متر تولید می شود . در اکثر موارد آپوتسیوم ها در سطح رویی برگ تشکیل می شوند.

عامل بیماری قارچ Pseudopeziza medicaginis است. این گونه ها تنها یک آپوتسیوم تولید می نماید که از استرومای زیر اپیدرم خارج می گردد. قارچ تولید آسک کرده که طول آسک ها 50 تا 70 میکرومتر و عرض آن تقریبا 10 میکرومتر است (شکل 26-3).

آسکوسپورها شفاف، تخم مرغی تا دوکی شکل و فاقد دیواره عرضی است. تاکنون تولید مثل غیر جنسی این قارج مشاهده نشده است. (شکل 27-3).

اپیدمیولوژی و چرخه بیماری

قارچ عامل بیماری زمستان را در برگ های به زمین ریخته و لی پوسیده نشده طی می نماید. با گرم شدن هوا در اوایل بهار و فراهم شدن رطوبت مناسب رشد کرده و غالبا برگ های پائینی را آلوده می نمایند. آلودگی های بعدی از طریق برگ های آلوده روی گیاه و یا به زمین ریخته شده ایجاد می شود.

مبارزه

استفاده از ارقام مقاوم به این بیماری در کاهش خسارت خیلی موثر است. در عین حال با توجه به شدت بیماری در اوایل فصل و نیز در پائیز برداشت زود هنگام در این مواقع در کاهش مایه آلودگی موثر می باشد.

3)بیماری لکه آجری یونجه Stemphylium botryosam

بیماری لکه آجری یونجه همزمان با سایر بیماری های برگ ظاهر شده و به همین خاطر تعیین اهمیت اقتصادی آن مشکل می باشد. بررسی های انجام شده در ایالات متحده نشان می دهد که قارچ عامل بیماری دارای دو بیوتیپ سردسیری (کالیفرنیا) و گرمسیری (غربی) است. با این حال برای توسعه بیماری بوسیله هر دو بیوتیپ ، وجود هوای مرطوب ضروری است.

قارچ عامل بیماری

تا به امروز پنج گونه به عنوان عامل بیماری لکه آجری در سطح جهان شناسایی شده اند که می توان از طریق مشخصات کنیدی و کنیدی برها  و نیز مشخصات آسکوسپور آنها شناسائی نمود. با توجه به اینکه در منابع داخلی اساسا S. botryosum به عنوان عامل بیماری لکه آجری معرفی شده لذا در اینجا به بیان مشخصات این قارچ اکتفا می شود.

مشخصات کنیدی این قارچ که در شناسایی استفاده می شود عبارتند از : ابعاد آن ( ی  m 26-24×35-33 ) و  نیز تشکیل سه دیواره عرضی و دو تا سه دیواره طولی بعد از رشد کامل و جمع شدگی آشکار و در قسمت میانی دیواره عرضی و خاردار بودن دیواره خارجی (شکل 28-3).

آسکوماهای تشکیل شده در شرایط طبیعی سخت و دیواره ضخیم داشته به طوری که غالبا قطر آنها به یک میلی متر می رسد. آسکوسپورها به اندازه 17×40 میکرومتر به رنگ خرمایی مایل به زرد ملایم دارای هفت دیواره عرضی و یک تا دو سری کامل دیواره طولی است (شکل 29-3).

اپیدمیولوژی و چرخه بیماری

با توجه به اینکه قارچ عامل  بیماری دارای جدایه های فعال در مناطق سردسیری و گرمسیری است لذا درجه حرارت در شدت بیماری ناشی از این قارچ بسیار موثر است. به طوری که جدایه کالیفرنیایی در دمای یا کمتر باعث بیماری می شود در حالی که جدایه گرمسیری در دمای 23 تا 27 درجه سانتیگراد بیشترین خسارت را وارده کرده و کمتر از بیماری زا نیست . قارچ عامل بیماری زمستان را به صورت میسلیوم در روی ساقه و برگ های مرده طی می نماید. ارقامی از قارچ که فاقد خواب زمستانی هستند در ابتدای بهار سریعا رشد کرده و در مناطقی که زمستان ملایم است بدون وقفه سرتاسر سال بیماری را ایجاد می نماید و شرط وجود رطوبت کافی خسارت وارد می نماید. با این حال در مناطق گرمسیری به شرط وجود رطوبت کافی در اواخر تابستان و پائیز بیماری شدت پیدا کرده و خسارت  بیشتری را وارد می نماید.

مبارزه

در مناطقی که شدت بیماری بالاست برای جلوگیری از افت محصول به  علت خسارت وارده به برگ بهتر است زودتر از موعد محصول برداشت شود. با این حال بعضی از ارقام زراعی درجاتی از مقاومت را در برابر این قارچ از خود نشان می دهند. در بعضی از نقاط دنیا مانند ایالات متحده ژرم پلاسمی که بیش از 95 درصد بوته ها را از بیماری در امان نگه می دارد ، تولید شده است.

4)بیماری جاروی جادوگر یونجه

بیماری جاروی یونج به وسیله موجودی شبیه مایکوپلاسماها به وجود می آید. عامل بیماری به وسیله زنجرک Orosius argentatus به یونجه و سایر گیاهان خانواده پروانه آسا و نیز توسط گیاهان انگل سس به سایر گیاهان غیر از خانواده پروانه آسا منتقل می شود. با شدت گرفتن بیماری تقریبا از تولید دانه جلوگیری و علوفه خشک را به طور قابل توجهی کاهش می دهد.

علایم بیماری

مهم ترین علامت این بیماری رشد بیش از حد شاخه های دوکی کوتاه از ناحیه طوقه و نیز از جوانه های جانبی در طول ساقه است. به طوری که تا چند صد عدد ساقه نازک در ناحیه طوقه گیاه آلوده دیده می شود(شکل 30-3). حاشیه زرد برگ های کوچک آلوده، چروکیده می شود. و ساقه های نازک آبدار رشد نکرده و به رنگ زرد در می آید. بوته های آلوده در طول زمستان به تدریج بهبود پیدا کرده و برعکس در تابستان به علت گرما و تنش رطوبتی بیماری شدت پیدا می کند.

مبارزه

در صورت تشدید بیماری مخصوصا در مزارع چند ساله زمین را شخم و مجددا یونجه کشت گردد.

3-12-3-علفهای هرز مزارع یونجه

مزارع یونجه طی دوره استقرار وتنک شدن به وسیله علف های هرز مختلف آسیب می بیند . یونجه در این دو مرحله تمام سطح مزرعه را نمی پوشاند لذا علف های هرز قادرند با یونجه بر سر مواد غذایی خاک، آب، نور و فضا به رقابت بپردازند. کاهش عملکرد یونجه به علت رقابت علف های هرز در مزارع جدید اغلب بیش از 900 کیلوگرم در هکتار است و در آلودگی های شدید مزرعه را از بین می برد، کاهش عملکرد در مزارع تنک خسارتی معادل نیم تا یک پوند یونجه به ازای هر پوند علف هرز تولید شده دارد.

         در مزارع یونجه ایران گونه های مختلفی از علف هرز با یونجه به رقابت می پردازد. گونه های علف هرز موجود در هر مزرعه بستگی به نوع خاک، شرایط محیطی، محصولات قبلی کشت شده و اعمال مدیریتی اجرا شده دارد. علف های هرز موجود در مزارع یونجه ایران به شرح جدول 17-3 می باشد.

جدول 17-3 لیست علف های هرز مزارع یونجه

1- بومادران Achilla  millefolium	2- تلخه Acroptilon  repense
3- سرخک Adonis  vernalis	4- جوهرز Aegilops cylindrica
5- جوهرز A.triuncialis	6- بونوAdoropns sp.
7- مرغ Agropyron repens	8- خارشترAlhagi camelorum
9- پیاز وحشیAllium scabriscapum	10- دانه قناریAlopecurus prantensis
11- تاج خروسAmarantus spinosus	12- تاج خروس A.cetroflexus
13- anchusa officinalis	14- درمنه Artemisia herba alba
15- یولاف وحشی Avena fatua	16- کلم وحشی Bromus catharticus
17- کیسه کشیش Capsella bursa pastoris	18- علف پشمکی Bromus catharticus
19- گلرنگ وحشی Carthamus	20- گل گندم Centurea cyanus
21- زیرک Cephalaria syriaca	22- سلمک Chenopodium album
23- جلنگو Chorispora	24- کاسنی Cichorium intybus
25- کنگر صحرایی Cirsium arvense	26- خار مقدس Cinsus benedictus
27- پیچک صحرایی Convolvulus arvensis	28- پیچک C. sepinn
29- Cacuta epilium	30- اویار سلام Ciperus atlemifolius
31- علف باغ Dactylis glomerata	32- هویج Daucas carota
33- دانه ترنک Echinochloa crus galli	34- گل افعی Echium valgare
35- منداب Eruca sativa	36- شیرسگ Euphorbia acelleni
37- فستوکا Festuca arundinacea	38- شاه ترهFumaria officinalis
39- شیر پنیر Galium aparine	40- بی تی راخ G. tricorne
41- شمعدانی Geranium tuberosum	42- شیرین بیان Glycyrhiza globrum
43- جو وحشی Hordeum jubatum	44- جو موش H. murnin
45- نوعی جو هرز H.pasillum	46- ورک Holthemia persica
47- خیارک Ixiolirion mentanum	48- کاهوی خاردارLactuca searilla
49- ازمک Lepidium latifolium	50- خلّر Lathyrus hirsutus
51- چچم چمنی lolium perenne	52- شبدر پنجه کلاغی Lotus corniuculatus
53- سبز گلی Lotus uliginosus	54- پنیرک Malva neglecta
55- یونجه زرد Melilotus officinalis	56- یونجه زرد M. alba
57- موسوره Nonea pulla	58- اردو Phelum pratense
59- نی Phraymates communis	60- بارهنگ Plantagn lanceolata
61- بارهنگ Plantago major	62- Poa bolbosus
63- هفت بند Polygonium convalvules	64- افسانی Reseda lutea
65- آلاله Ranunculus repens	66- ترشک Rumex acetosella
67- علف شور Scabiosa palaestina	68- مریم گلی (سالویا) Salvia nemorosa
69- چغا Sanguisorba minor	70- گل صابونی Saponaria viscose
71-علف شور Salsola kali	72- پیر گیاه Senecio vulgaris
73- دم روباهی Setariaviridis	74- قلیونک Silene conoidea
75- خاکشی Sisymbrium iria	76- تاجریزی Solanum nigrum
77- شیر تیغک Sonchius oleraceus	78- شیر تیغک S. arvensis
79- گندمک Stellaria media	80- قیاق Sorghum haelpense
81- قاصدک Taroxacum officinale	82- دم اسب Thlaspi arvense

تخمین دقیق رقابت پذیری علف های هرز مشکل است، زیرا بستگی به تاریخ سبز شدن علف هرز و یونجه ، شرایط آب و هوایی (بارندگی، درجه حرارت) و میزان حاصلخیزی خاک دارد. با افزایش رطوبت و گرم شدن هوا، علف های هرز رشد زیادی کرده و یونجه را در سایه قرار می دهند ، علف های هرز رقیب می تواند بوته های یونجه را از بین برده و مانع استقرار آنها بشود.

اولین قدم برای ایجاد مزرعه یونجه بدون علف هرز کاشت بذور عاری از علف هرز است. محلی که برای کشت یونجه انتخاب می شود بایستی عاری از علف هرز باشد. لذا کنترل علف های هرز در محصولات لازم و ضروری است. برای حذف علف های هرز چند ساله حتما بایستی حداقل دو سال قبل از کشت یونجه برنامه ای جهت حذف آنها وجود داشته باشد.

علف های هرز می توانند خسارت وارده بوسیله سایر آفات را شدید کرده و مخصوصا در مزارع تازه کشت شده  سبب از بین رفتن کامل گیاهچه های یونجه شوند و در نهایت باعث کاهش معنی دار عملکرد و استقرار ناقص یونجه  می گردد.

1-3-12-3-مدیریت علف های هرز در یونجه های کشت شده در پائیز

در غالب مناطق کشت، یونجه به طور سنتی در پائیز کشت می شود و در چنین حالتی علف های هرز مشکل جدی ایجاد نمی نمایند. با این حال اگر قبل از یونجه گندم کشت شده باشد و با حداقل عملیات زراعی انجام گیرد و یا به مزارع گندم برداشت شده دام وارد شود علف های هرز زمستانه مشکل عمومی در یونجه کشت شده در پائیز ایجاد می نمایند. در چنین حالتی، علف کش های بعد از سبز شدن راه حل مناسبی برای کنترل علف های هرز زمستانه است. بعد از شمارش علف هرز، در صورت نیاز یک هفته بعد از سبز شدن یونجه می توان علف کش مناسب را استفاده کرد.

در غالب موارد مبارزه با تمام علف های هرز رقیب سود آور است. در صورت کشت یونجه در اوایل پائیز و مراقبت از آن علاوه بر تولید عملکرد بیشتر، 2 الی 3 سال طول عمر یونجه افزایش می یابد.

به طور کلی در اوایل کشت یونجه مدیریت علف های هرز بصورت زیر می تواند انجام گیرد:

1-اگر یک بوته علف هرز پهن برگ یا باریک در هرm²  39/0        یافت شود بایستی علف کش را در مهر یا آبان استفاده کرد. علف های هرز در این حد به طور معنی داری عملکرد یونجه را کاهش داده و می تواند طول عمر یونجه را کاهش دهد.

2-اگر کمتر از یک علف هرز پهن برگ یا باریک برگ رقیب در m²  39/     وجود داشت، مبارزه با آنها حیاتی نیست با این حال در نقاطی از مزرعه که علف های هرز با تراکم بالا وجود دارند یا در نقاطی که علف های هرز روی یونجه سایه می اندازند نیز بایستی مبارزه انجام گیرد.

3-اگر علف های هرز پهن برگ       و        باشد نیازی به مبارزه شیمیایی نیست چون این گیاهان با یونجه به رقابت نمی پردازند ، همچنین علف کش های بعد از سبز شدن روی آنها اثری ندارند.

4-اگر با علف های هرز زمستانه مبارزه نشود. بایستی چین اول را برای به حداکثر رساندن کیفیت و به حداقل رساندن اثر سایه علف های هرز زودتر برداشت نمود. به همین خاطر بهترین موقع برای برداشت در اواخر فروردین یا اوایل اردیبهشت زمانی که علف های هرز باریک برگ در مرحله پنجه زنی هستند می باشد.

5-اگر علف های هرز فقط در حاشیه مزارع مسئله ساز باشند فقط آن نواحی را سمپاشی نمود.

بازرسی مزارع یونجه تازه کشت شده برای حشرات و علف های هرز ضروری است. بایستی علف های هرز رقیب را زمانی که تراکم جمعیت این علف های هرز به نزدیک یک بوته در m²  39/         رسید کنترل نمود. آلودگی های شته آبی و نقطه ای بایستی در فواصل کوتاه نظارت و قبل از اینکه به آستانه زیان اقتصادی برسد مبارزه شود چون که خسارت وارده از طرف حشرات، مانع رقابت یونجه با علف های هرز می شود.

چراندن مزارع کشت شده در پائیز قبل از گلدهی در بهار سال بعد توصیه نمی شود زیرا رشد ریشه یونجه را به تاخیر انداخته و ممکن است تراکم را کاهش دهد. با این حال، چرانیدن می تواند به عنوان تیمار Salvags اگر علف های هرز سر سخت در پائیز کنترل نشود استفاده شود. شاید چراندن کمتر از سایه انداختن علف های هرز خسارت ایجاد نمایند. چراندن یا برداشت زود هنگام چین نخست قبل از این که علف های هرز زمستانه برسند، روش دیگری برای به حداقل رساندن خسارت ایجاد شده به وسیله علف های هرز طی استقرار است. چنین وضعیتی برای cheat، گندم، Voluntear و خردل صدق می کند. بسیاری از علف های هرز اگر قبل از رسیدن برداشت یا چرانیده شوند به علت داشتن میزان پروتئین قابل قبول مفید هستند.

2-3-12-3-مدیریت علف های هرز در مزارع تازه روئیده یونجه

علف های هرز رقیب می بایستی در مزارع یونجه تازه کشت شده برای کمک به استقرار مطمئن و کامل یونجه کنترل شوند. برای تولید حداکثر در چین اول که در پائیز کشت شده بایستی 11 گیاهچه یونجه در 93/0 مترمربع یا تقریبا 9/0 متر مربع رشد کرده باشد. با کشت 9 کیلوگرم در هکتار بذر یونجه در حدودا 14-16 گیاهچه یونجه در m²  39/0  به دست می آید.

علف های هرز زمستانه مانند            و              در یونجه کشت شده در پائیز قدرتی مشابه یونجه دارند تعداد کمی از این علف های هرز قابل تحمل است به عنوان مثال یک گیاه در هرm²  39/0 گیاهان بلند قد مانند خردل (musrat) می تواند محصول را ده درصد کاهش دهد و شش تا بوته در هرm²  39/0  ،  60 درصد عملکرد یونجه را کاهش می دهد. در جدول 18-3 خلاصه ای از رقابت پذیری چندین علف هرز در یونجه کشت شده در پائیز ارائه شده است.

جدول 18-3 خلاصه ای از رقابت علف های هرز در یونجه کشت شده در پائیز

کاهش عملکرد	تراکم علف هرز (       )	گروه علف هرز
0	20-10	حداقل رقابت(Henebit ) تا حدود رقابتی خیلی رقابتی  Cheat  و گندم
10-5	4-1
50-10	64
30-10	2-1
90-30	6-3
100-50	66
20-5	2-1
60-10	6-3
100-20	66

3-3-12-3-مدیریت علف های هرز در مزارع کشت شده در بهار

گیاهچه های غالب علف های هرز تابستانه ( علف خرچنگ[6]، دم روباهی[7] و تاج خروس[8]) قوی تر از یونجه بوده و به همین خاطر بایستی در  تمام مزارع کشت شده در بهار کنترل شوند. غالبا علف های هرز در مزارع کشت شده در بهار مشکل ساز هستند به همین خاطر بایستی از علف کش های قبل از کشت استفاده گردد. عدم کنترل علف های هرز در یونجه کشت شده در بهار باعث عدم استقرار محصول خواهد شد. به طور کلی تولید محصول در یونجه کشت شده در بهار از نظر میزان محصول کمتر از کشت پائیزه بوده و طول عمر مزرعه کشت شده در بهار نیز کوتاه تر است.

4-3-12-3-مدیریت علف های هرز در یونجه مستقر شده

1)مزارع کامل

علفهای هرز در مزارعی که به خوبی مدیریت و تثبیت شده اند مشکلی را ایجاد نمی نمایند. مزارعی که مدیریت مناسبی داشته باشند pH حدود 7 داشته و خاک بخوبی حاصلخیزی دارند و مدیریت آفت در آنها انجام شده است. بذور علف های هرز در چنین مزارعی جوانه زده ولی به علت رقابت قادر به رشد نخواهند بود. همچنین ، برداشت دوره ای یونجه به همراه کوتاه بودن رشد مجدد یونجه حتی علف های هرزی که در مزرعه تثبیت شده اند توان رقابت نخواهند داشت.به عنوان مثال برداشت یونجه در مرحله ای که 10 درصد شکوفه ها ظاهر شده اند. در شرایط با رطوبت بالا و خاک حاصلخیز ، مانع از رشد علف های هرز چند ساله مانند قیاق[9] می شود. لذا در مزارع یونجه چند ساله ، وجود علف های هرز علامت مدیریت ضعیف یا نشانه مزرعه بیمار و تنک است. طول عمر کامل یونجه با کشت واریته های مقاوم به آفات مختلف در مناطق مختلف 4 تا 8 سال است. در مناطقی که بارندگی زیاد است و احتمال وقوع بیماری بالاست طول عمر مزارع یونجه کوتاه است.

2)مزارع تنک

زمانی که تراکم ساقه یونجه به کمتر از 30 عدد در هرm²  39/0می رسد ، یونجه تمام قسمت های مزرعه را اشغال نکرده و تولید کاهش می یابد. وقتی تراکم یونجه در  این حد باشد، علف های هرز قادر خواهند بود در قسمت هایی که یونجه رشد نکرده، سبز شده و با یونجه به رقابت بپردازند. در چنین مزارعی به ازای هر پوند علف هرز تولید شده، نیم تا یک پوند یونجه کاهش خواهد یافت. اولین مشکل به وسیله علف های هرز در مزارع تنک به وسیله علف های هرز یک ساله زمستانه ایجاد می شود. روش عملی برای تعیین وضعیت مزرعه، زمانی است که علف های هرز باریک برگ و پهن برگ بیش از 5 درصد علوفه را در زمان برداشت تشکیل دهد، زمانی که به این حد رسید بایستی علف های هرز زمستانه را علف کش مناسب کنترل کرد.

بررسی های انجام گرفته نشان داد کنترل علف های هرز زمستانه در مزارع تنک سبب افزایش 15 درصدی عملکرد یونجه از چین دوم به بعد می شود. با توجه به اینکه مشخص شده علف های هرز در مزارع آلوده به حشرات سریع تر رشد می نمایند. لذا حتما بایستی در چنین مزارعی با حشرات خسارت زا مبارزه شود. از طرف دیگر مزارع یونجه تنک بایستی برای تولید محصول به اندازه کافی حاصلخیز باشد. به طور کلی علف های هرز باریک برگ و پهن برگ در چنین مزارعی مشکل ایجاد می کنند که کنترل علف های هرز باریک برگ مشکل تر است.

مدیریت علف های هرز در یونجه کاری های ایران

از میان علف های هرزی که برای مزارع یونجه بیان شده تعدادی از آنها با تراکم های بالا در غالب مناطق یافت شده به طوری که مبارزه را اجتناب ناپذیر می نماید. این گونه ها عبارتند از :

-سس Custuta campestris

-بی تی ر خ Galium tricornatum

-تربچه وحشی Raphanus raphanistrum

-شلمی Rapistrum rugosum

-مریم گلی Salvia sp.

-ترشک Rumex sp.

-بارهنگ Plantago sp.

-انواع ارزن وحشی Setarea spp.

-سوروف Echinochloa crus-gali

از این میان سس به عنوان یکی از مهم ترین علف های هرز مزارع یونجه می باشد با توجه به این که در غالب مواقع نیاز به مبارزه شیمیایی با این علف هرز لازم است به بررسی این گونه می پردازیم.

1)سس

سس گیاهی گلدار و انگل است که به خاطر نداشتن ریشه، مواد غذایی و آب مورد نیاز خود را از گیاهان میزبان خود مانند یونجه، شبدر و غیره به دست می آورد. سس از خانواده Cuscataceae است که این خانواده فقط دارای یک جنس Custuta است. در سطح جهان حدود 200 گونه مختلف از این جنس شناسایی شده که از این میان 20 گونه در ایران در روی گیاهان زراعی مختلف و درختان میوه فعالیت می نمایند. گونه های فعال در مزارع یونجه و شبدر عبارتند از :

Cuscuta approximate

C. chinensis

C. planiflora

C.monogyna

C. epithymum

مشخصات گیاه شناسی

بذر : بذور سس تقریبا گرد و به رنگ خاکستری تا خاکستری مایل به قهوه ای است. بذر سس حدود 7/0 میلی متر قطر داشته و سطح آن صاف می باشد(شکل 31-3).

ساقه : بعد از جوانه زدن بذر رشته ای تولید کرده که به رنگ سفید تا زرد است و انتهای آن باریک و در قاعده قطور می باشد (شکل  -3).

گل: گل های سس سفید و مجتمع و به طول حدود 5 میلی متر است (شکل 32-3).

 بیولوژی

بعد از اینکه بذر سس در شرایط مناسب قرار گرفت جوانه زده و رشته سفید تا زرد رنگی را تولید می نماید. جوانه فوق برای یافتن میزبان مناسب به حرکت در می آید و از همان ابتدا می تواند به دور گیاه میزبان پیچیده و از آن تغذیه نماید (شکل 33-3).

در صورتی که میزبان در دسترس نباشد شروع به حرکت کرده تا این که میزبان مناسبی را پیدا نماید. با چسبیدن به میزبان آنزیمی را ترشح نموده به طوری که این آنزیم می تواند همی سلولز دیواره را تجزیه کرده و مواد غذایی مورد نیاز را از میزبان جذب نماید. بعد از برقرار شدن اتصال رشته هایی خارج شده و به جهات مختلف حرکت کرده و میزبان های موجود را آلوده می نماید.

با توجه به این که سس گیاه انگل است نور در رشد آن تاثیری ندارد با این حال بررسی ها نشان داد که نور در اتصال انگل به گیاه میزبان موثر بوده به طوری که در مزارع انبوه و متراکم ، آلودگی به این گیاه انگل به مراتب کمتر است. به طور کلی رشد و نمو رشته  های سس سریع بوده به طوری که در شرایط مناسب روزانه تا چندسانتی متر رشد می نماید. در مزارع یونجه سس به طور لکه ای رشد کرده و در چنین مناطقی با جذب آب و مواد غذایی شدیدا گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد، به طوری که از نظر کمی و کیفی خسارت ایجاد می نماید. در شرایط مناسب بعد از یک تا یک ماه و نیم گل های سس تولید شده و در طول ماه های تابستان و پائیز تا زمانی که شرایط مناسب است تولید گل ادامه می یابد. با شروع سرما رشته های زرد رس بتدریج به رنگ ارغوانی تیره تبدیل شده و با شروع یخبندان از بین می روند. در طول زمستان بذور سس زنده مانده به طوری که منبع آلودگی برای سال بعد می شوند.

علف کش های مورد استفاده در مزارع یونجه

1-کلرتا دی متیل (75%) wp این ترکیب به منظور پیشگیری از سس و دیگر علف های هرز در اواخر زمستان قبل از بیدار شدن یونجه به میزان 8-12 کیلوگرم در هکتار مصرف می شود. همچنین در مزارع یونجه تازه کشت شده قبل از سبز شدن یا اوایل بهار قبل از بیدار شدن یونجه در چنین مزارعی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین بعد از سبز شدن سس زمانی که یونجه در مرحله 20-25 سانتی متری بوده و سس به یونجه چسبیده باشد و قبل از گلدهی سس مورد استفاده قرار می گیرد.

2-پاراکوآت (20%) SL : به میزان 3-5 لیتر در هکتار صرفا برای از بین بردن هسته های آلوده به سس لکه گیری مورد استفاده قرار می گیرد. تعداد سمپاشی با این علف کش بستگی به میزان نیاز دارد.

3-گلیفوسیت ( راندآپ) (41%) SL به میزان 366-730 میلی متر فقط زمانی که آلودگی به سس در سطح وسیع باشد مورد استفاده قرار می گیرد. لازم به ذکر است که مصرف فریگیست به میزان 5 در هزار (2 لیتر در هکتار) و یا سولفات آمونیوم به میزان 2% (8 کیلوگرم ) همراه با گلیفوریت مصرف آن را کاهش می دهد.

کنترل علف های هرز با چرانیدن

برداشت یونجه با چرا می بایستی در داخل برنامه های مدیریتی چند ساله قرار می گیرد. چرای یونجه در آذر و اوایل دی زمانی که خاک خشک است یا یخ زده روش موثری برای استفاده از یونجه پائیز و کاهش خسارت های ایجاد شده به وسیله حشرات است. زمانی که تراکم ساقه های یونجه کمتر از 30 تا در                    بود و علف های هرز 5 درصد علوفه را در طول تابستان تشکیل داد، احتمالا چرانیدن بهترین روش جایگزین برداشت می تواند باشد. با این که چرای اول بهار در کاهش خسارت حشرات موثر است ولی به علت افزایش علف های هرز توصیه نمی شود.

زمانی که تراکم ساقه های یونجه به کمتر از 20 تا ساقه در               رسید کاشت گندم و چاودار در پائیز و چرانیدن مزرعه شاید راه حل بهتری باشد. این گیاهان با علف های هرز دیگر به رقابت پرداخته و در قسمت هایی که یونجه سبز نشده مستقر می شود. در چنین حالتی میزان علوفه در بهار افزایش یافته و غذای بسیار مناسبی برای دام های پرواری به حساب می آید. همچنین چرانیدن چنین مزارعی در اوایل بهار جمعیت های سرخرطومی برگخوار و شته ها را به زیر آستانه زیان اقتصادی کاهش داده و هزینه مبارزه با آفت را کاهش می دهد.

---

[1] - ریزوم و استولون هر دو از نظر گیاهشناسی ساقه محسوب می شوند .

[2] . ECCE= Equal Calcium Carbonate Effective

[3] . DDM: Digestible dry matter

2.  DMI : Dry matter intakes                                                                         

3.   RFV: Relative  Feed Value                                                        

[6] 0Digitaria sp.

[7] 0Setaria viridis

[8] 0Amaranthus sp.

[9] .Soryhu halepers