دوپینگ چیست؟

دوپینگ چیست؟

همگام با پیشرفت سایر علوم، دنیای طب و دارو نیز دچار تغییر و تحولاتی می شود. یک سری داروهای جدید وارد بازار گشته و یک سری داروها مصرفشان منسوخ می گردد. متاسفانه همواره یک عدد از این پیشرفتها استفاده سوء می برند و در همین راستا، استعمال داروهای نیروزا و محرک در ورزش یکی از مسائلی است که جوامع کنونی با آن روبرو هستند و از طرف دیگر، شوق شهرت طلبی و عنوان پرستی مصرف این گونه داروها را وسوسه کرده و بر آن دامن می زند.

در طی چند سال گذشته، افزایش وسایل ارتباط جمعی، انواع روزنامه و مجلات ورزشی و پزشکی و چاپ و انتشارات کتاب در زمینه های مختلف ورزشی موجب شده که اطلاعات ورزشکاران در مورد نحوه تغذیه، صدمات ورزشی و انواع مختلف داروهای غیر مجازی که در ورزش مصرف می شوند افزایش یابد. ولی با وجود فزونی اطلاعات در این زمینه، به همان شدت نیز بر مصرف این داروها افزوده می شود و جالب اینجاست که هر چه ورزشکاران را از این مسئله بیشتر منع می کنی بیشتر کنجکاو شده و خطر استعمال دارو بالا می رود.

وقتی که چند سانتیمتر، چند کیلو، چند گرم و چند ثانیه اختلاف می تواند یکی را قهرمان و دیگری را مغلوب، یکی را به اوج و دیگری را به حضیض برساند، اینجاست که معلوم می شود چرا شعار «پیروزی به هر قیمت» هدف ورزشکاران قرار می گیرد و مصرف انواع داروهای زیان بخش و مهلک رواج می یابد. این موضوع بدیهی است که هر ورزشکاری الزاما قهرمان نیست؛ ولی چون امروزه فقط قهرمان را تحویل می گیرند و برای آنها ارزش قایل می شوند و نه بازندگان را، لذا به هر قیمتی که شده سعی در قهرمان شدن دارند و قیمتی که برخی ورزشکاران به شوق قهرمان شدن می پردازند بسیار گران است و چه بسا جان خود را نیز در این راه از دست می دهند.

بدین ترتیب اندیشه های پاک کسانی که در سه قرن قبل از میلاد مسیح بازیهای المپیک را پایه گذاری کردند، اکنون جلوه خود را از دست داده است. قهرمانانی که قرار بود نمایندگان ملتها باشند و بر پایه دوستی و صلح و صفا رقابت کنند اکنون به دستور مقامات کشورهای خود به انواع شیوه های پسندیده و ناپسند متوسل می شوند تا بر سکوی قهرمانی بایستند و اهداف سیاسی دولتها را جامه عمل بپوشانند و در این راه جان خود را نیز می بازند. بنابراین داروهای مخدر و محرک نه تنها جان قهرمانان بلکه هدف و نفس ورزش و آینده آن را به مخاطره انداخته است، باشد که ورزشکاران با درک نفس عمل و بالا بردن سطح فکر خویش جلوی این اهداف را سد کرده و ابهت و صفا و صمیمیت اخلاقی از دست رفته ورزش را به جای اول خود باز گردانند.

تعریف دوپینگ

طبق تعریف کمیته بین المللی المپیک، دوپینگ عبارتست از تجویز یا استعمال هر نوع ماده خارجی و یا هر گونه ماده فیزیولوژیک خود بدن با مقادیر غیر طبیعی یا راههای غیر معمول توسط ورزشکار مسابقه دهنده با هدف انحصاری افزایش کاذب کارآیی و تواناییهای خویش در مسابقه.

تقسیم بندی و انواع دوپینگ

اگر چه سوء مصرف دارو در ورزش یک افزایش تصاعدی را نشان می دهد و تمام اقدامات انجام گرفته در جهت کنترل این پدیده تا کنون بی حاصل بوده است، هنوز هیچگونه تقسیم بندی در مورد دوپینگ ارائه نشده است. نظر مولف بر این است که برای کنترل دوپینگ باید اولویت بندی شود و لازمه اولویت بندی ارائه یک تقسیم بندی مورد قبول عموم است تا بر اساس آن اقدامات موثری اتخاذ گردد.

مولف به دلیل هشت فعالیت در زمینه طب ورزش تقسیم بندی زیر را ارائه کرده است و یک نسخه از آن را جهت تایید و رفع معایب به کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک ارائه کرده است:

دوپینگ

		دوپینگ سودا				دوپینگ دارویی
				دوپینگ خون

 

سوگند نامه ضد دوپینگ

المپیک 2000 سیدنی از جنبه های مختلف به عنوان بهترین و با شکوه ترین المپیک تاریخ نام گرفت و در طول تاریخ بازیهای المپیک برای اولین بار در طی مراسم افتتاحیه بازیها سوگند نامه ای به نیابت از ورزشکاران حاضر قرائت شد که بر اساس آن ورزشکار متعهد می شود که در جریان بازیها از دارو استفاده نکند.

این سوگند نامه برای اولین بار در المپیک 2000 سیدنی به نیابت از 11 هزار ورزشکار شرکت کننده در این بازیها توسط رشله هاوکز( Rechelle Hawkes کاپیتان تیم هاکی زنان استرالیا قرائت گردید. متن کامل انگلیسی و ترجمه سوگند نامه ضد دوپینگ به قرار زیر است:

“In the name of all the competitors, I promise that we shall take part in these Olympic Games, respecting and abiding by the rules which govern them, committing ourselves to a sport without doping and without drugs, in the spirit of true sportsmanship, for the glory of sport and the honor of our teams”.

" بنام تمام ورزشکاران شرکت کننده، بخاطر عزت و سربلندی ورزش و سرافرازی و افتخار تیم مان متعهد می شوم که ضمن احترام و وفاداری به قوانین حاکم و التزام به عدم استفاده از دوپینگ و دارو در این بازیهای المپیک شرکت کنم که این همانا روح ورزشکاری حقیقی است ".

این سوگند نامه در دسامبر 1999 از سوی کمیته بین المللی المپیک (IOC) به عنوان یک ماده اصلاحیه و فتوائیه به سوگند نامه قدیمی ورزشکاران اضافه گردید. توصیه می کنم برگردید و این سوگند نامه را مجددا و با صدای بلند بخوانید. جملات این سوگند نامه روح انسان را تکان می دهد، مسابقات ورزشی که قرار است بر پایه دوستی و صلح و صفا باشد امروزه به دست آویزی جهت جامه عمل پوشاندن اهداف دیگر درآمده است. با این امید به اینکه این سوگند نامه را هرگز فراموش نکنیم.

فصل دوم

دوپینگ خون و تزریق مواد افزاینده پلاسما

یکی از روشهای دوپینگ در میان ورزشکاران دوپینگ خونی است. این روش برای اولین بار در المپیک مونترال 1976 توسط لاسه ویرن دونده فنلاندی بکار گرفته شد. ولی گزارشاتی وجود دارد که نشان می دهد این روش در سال 1947 نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

بطور کلی روش دوپینگ خون بدین ترتیب است که چند روز قبل از مسابقه ورزشکار به ارتفاع بلندتری برده می شود و به علت بلندی و کاهش فشار اکسیژن خون شریانی ماده ای بنام اریتروپویتین آزاد می شود. این ماده که در حقیقت نوعی هورمون است در فرد بالغ عمدتا توسط کلیه ها و در جنین توسط کبد ساخته می شود و با تاثیر روی مغز استخوان تولید گلبولهای قرمز را افزایش می دهد.

بدین ترتیب تولید گلبولهای قرمز که عمل انتقال اکسیژن را به عهده دارند زیاد می شود تا اینکه اکسیژن رسانی به بافت های بدن مختل نگردد. در این حال که تعداد گلبولهای قرمز زیاد شده است از ورزشکار حدود یک لیتر خون می گیرند و آن را غلیظ و منجمد می کنند و برای روز مبادا نگه می دارند و درست پیش از مسابقه همین خون دوباره به بدن ورزشکار تزریق می شود. در نتیجه این عمل، ظرفیت اکسیژن گیری خون تا 20 درصد افزایش می یابد و به علت افزایش اکسیژن رسانی شخص دیرتر خسته می شود. بنابراین، دوپینگ خونی ذخیره اکسیژن بدن را زیاد می کند و در نتیجه کار دوندگان مسافتهای طولانی و دوچرخه سواران را آسان می کند. گفته می شود که با 3 هفته اقامت و تمرینات ورزشی در ارتفاعات بلد می توان اثری همانند دوپینگ خونی ایجاد کرد.

دوپینگ خونی را با هیچ آزمایشی نمی توان اثبات نمود؛ زیرا هیچگونه ماده خارجی یا متابولیکی در نمونه های مورد آزمایش یافت می شود. روشی که اخیرا پیشنهاد شده است اندازه گیری سطح هورمون اریتروپویتین خون است. مطابق آنچه که گفته شد این هورمون تولید گلبولهای قرمز را تحریک می کند و در صورت کافی بودن و افزایش سطح گلبولهای قرمز میزان اریتروپویتین کاهش پیدا می کند. بنابراین در ورزشکاری که خون اضافی دریافت می دارد به دلیل افزایش میزان گلبولهای قرمز تولید هورمون اریتروپویتین مهار می شود، ولی این روش از حساسیت کمی برخوردار بوده و دقت کافی ندارد و با این حال طبق قوانین بین المللی المپیک دوپینگ خونی جزء روشهای غیر مجاز و ممنوع به حساب می آید.

خطرات و عوارض دوپینگ خون

به دلیل خونگیری و انبار آن و تزریق مجدد آن به فرد خطرات عمده ای که جان ورزشکاران استفاده کننده از این روش را تهدید می کنند عبارتند از: (1) هپاتیت یا ورم کبد. در میان انواع هپاتیت ها، خطرناک ترین آنها هپاتیت نوع B می باشد؛ زیرا از یک طرف ممکن است فرد دچار هپاتیت برق آسا گشته و طی چند ساعت به اغمای کبدی برود که میزان مرگ و میر زیادی دارد و از طرف دیگر خطر مزمن شدن و ناقل شدن وجود دارد که طبق گزارشات پزشکی احتمال سرطان کبد در این افراد بالا می رود.

راه اصلی انتقال هپاتیت نوع B بوسیله تزریق می باشد(تزریق خون یا فرورفتن سوزن آلوده به بدن). بنابراین در ورزشکارانی که از دوپینگ خونی به ویژه از خون افراد غیر خویشاوند استفاده می کنند خطر هپاتیت افزایش می یابد. (2) احتمال ابتلا به بیماری ایدز (AIDS ) در این افراد افزایش می یابد؛ زیرا یکی از راههای اصلی سرایت بیماری ایدز انتقال خون است و این امر در مورد خون های کهنه تر که برای مدت زمان بیشتری انبار شده اند به مراتب بیشتر صدق می کند، (3) افزایش خاصیت چسبندگی خون و لخته شدن خون در درون رگهای بدن.

آیا دوپینگ خون حرکات ورزشی را تقویت می کند؟

به نظر می رسد جواب مثبت باشد. در این جا دو مطالعه Double – blind روی دوندگانی که زیاد تمرین کرده اند انجام شد، یکی مطالعه اثر ترانسفوزیون 900 میلی لیتر گلبول های قرمز اتولوگ روی حرکات سخت ورزشی و دیگری مطالعه اثر ترانسفوزیون 400 میلی لیتر گلبول های قرمز اتولوگ روی 10 کیلومتر از زمان مسابقه. هر دو مطالعه، به دنبال ترانسفوزیون، افزایش حرکات ورزشی را نشان دادند.

حتی اگر نتیجه مسابقه ای دوپینگ خون اندک باشد، این نتیجه در جائی که پیروز شدن در رویدادهای استقامت ممکن است با ثانیه های کمی صورت گیرد، می تواند به طور حاد در سطح رقابت ورزشکاران برگزیده مهم باشد. فشار برای موفق شدن تا این حد مهم است که روش فوق جهت بدست آوردن پیروزی، ممکن است علی رغم خطرات و یا نتایج اخلاقی متعاقب آن، بکار برده شود.

آیا می توان دوپینگ خون را تشخیص داد؟

روش رضایت بخشی وجود ندارد که دریافت خون اتولوگ را توسط ورزشکار بتوان تشخیص داد. در هماتوکریت اشخاص تا حدودی اختلاف وجود دارد، اما چنانچه هماتوکریت بیش از حد معمول باشد، از پیروزی یک ورزشکار که با ترانسفوزیون خون کسب نموده است، می توان جلوگیری به عمل آورد. جهت تشخیص اریتروپویتین Recombinant فعلا راه عملی وجود ندارد. مثل خون اتولوگ، اریتروپویتین یک ماده طبیعی است که در اشخاص عادی پیدا می شود. نیمه عمر بیولوژیکی آن از 6 ساعت تا دو روز است، چونکه اریتروپویتین اگزوژن (خارجی) سریعا از گردش خون پاک می شود.

فصل سوم

دوپینگ سودا

سودا (Soda) نام تجارتی جوش شیرین یا همان بی کربنات سدیم است. مصرف بی کربنات سدیم موجب قلیایی شدن خون می گردد و قلیایی شدن خون باعث می شود که اسید لاکتیک دیرتر تشکیل شود و همین امر موجب می شود که ورزشکار دیرتر خسته شود.

در تمرینات شدید ورزشی میزان اسید لاکتیک عضلات افزایش یافته و سیستم انرژی عضله را از کار می اندازد و نتیجه این امر ضعف و ناتوانی در عضلات و در کل ایجاد خستگی است.

مقدار جوش شیرینی که ورزشکار باید بخورد تا خون وی قلیایی شود ایجاد عوارض شدیدی مانند دل پیچه و اسهال شدید می کند. بنابراین خوردن جوش شیرین بدین منظور عملی نیست.

دوپینگ سودا در علم پزشکی همان دیورز قلیایی است. دیورز قلیایی در یک سری مسمومیت های دارویی انجام می گیرد تا دفع دارو را از ادرار تشدید نماید. دیورز قلیایی در علم پزشکی در موارد مسمومیت با دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای، سالیسیلاتها، باربیتوراتها و غیره انجام می گیرد. طرز انجام دیورز قلیایی به صورت زیر است:

جدول 1-3 . طرز دیورز قلیایی

 

جدول 2-3 .مواد غذایی قلیایی کننده خون

مقدار قلیایی کننده	انواع مواد غذایی
قلیایی کننده خفیف	توت فرنگی، گلابی،سیب، سویا
قلیایی کننده متوسط	لیمو،انگور،هویج،سیب زمینی،اکثر سبزیجات،کاهو،گیلاس و آلبالو
قلیایی کننده شدید	خیار، زیتون، اسفناج، ترب و تربچه

مواد غذایی قلیایی کننده خون

به روش تغذیه ای نیز می توان خون را قلیایی کرده و تشکیل اسید لاکتیک (عامل ایجاد خستگی) را به تاخیر انداخت. بسیاری از متخصصین طب ورزش عقیده دارند که اکثر مواد غذایی قلیایی کننده کارآیی ورزش را بالا می برد و اکثرا توافق دارند که بهتر است 20 درصد انرژی ورزشکار از غذاهای اسیدی کننده و 80 درصد دیگر از غذاهای قلیایی کننده تامین شود.

برخلاف آنچه که در دوپینگ سودا انجام می گیرد یعنی خون قلیایی می شود، در یک سری موارد خون را اسیدی می کنند و اسیدی شدن خون به دفع داروهایی مانند آمفتامین، کوکائین، استریکنین، کینین و کینیدین از بدن کمک می کند و جالب است بدانید که سه داروی اول جزء داروهای محرک ممنوعه در ورزش می باشد.

اسیدی کردن خون یا همان دیورز اسیدی امروزه در علم پزشکی جایگاهی ندارد و تقریبا منسوخ شده است.

فصل چهارم

داروهای محرک

اولین گروه از داروی ممنوعه داروهای محرک هستند و تا کنون متجاوز از 40 نوع داروی محرک در ورزش ممنوع اعلام شده است. مسلما توضیح کامل هر تک تک آنها از حوصله این تحقیق خارج بوده و فقط داروی محرک پرمصرف یعنی آمفتامین، کوکائین و کافئین در اینجا توضیح داده می شود.ترکیبات فوق بیشتر در رشته های دو میدانی، دوچرخه سواری و فوتبال که لازم است ورزشکار مسافت طولانی را طی کند مصرف می شوند و استعمال آنها موجب می گردد که ورزشکار احساس خستگی نکرده و از طرف دیگر با بالا بردن سطح آگاهی و هوشیاری ذهنی قدرت و کارآیی وی را در حین مسابقه دو چندان می کند

.

آمفتامین Amphetamine

آمفتامین قویترین داروی محرک اعصاب است. این دارو در اواخر سال 1920 تهیه و در سال 1936 وارد دنیای طب گردید. سوء استفاده از این دارو از سال 1940 آغاز شد، بطوری که در جنگ جهانی دوم در میان سربازان ارتش مصرف بالایی داشت ئ آن هم شکل استنشاقی دارو بود. در آن موقع به مصرف کنندگان آمفتامین RUN می گفتند. آمفتامین ارتباط نزدیکی با آلکالوئید Cathinone دارد، این آلکالوئید از برگهای گیاهی به نام  Khat  یا Catha Edulis  که در خاور میانه و آفریقا یافت می شود به دست می آید. جویدن برگهای تازه این گیاه منجر به علائم و اثراتی می گردد که از آمفتامین غیر قابل افتراق است.

آمفتامین به دلیل اثراتی که گفته خواهد شد به شدت مورد استعمال ورزشکاران رشته های مختلف به ویژه دو و میدانی، دوچرخه سواری و فوتبال می باشد. آمفتامین و بطور کلی سوء مصرف داروهای محرک در جامعه آمریکا شیوع بالایی دارد؛ هم در میان ورزشکاران و هم در میان دانش آموزان و افراد عادی.

در سال 1987 تعداد 295 نفر از دانش آموزان دبیرستانی از 3 دبیرستان آمریکا مورد مطالعه قرار گرفتند. سن این افراد بین 13 تا 18 سال بوده است. در این مطالعه مشخص شد که 1.8 درصد آنها از آمفتامین ها، 1.4 درصد آنها از استروئیدهای آنابولیک و 33 درصدشان از فراورده های تجارتی حاوی ویتامین یا پروتئین استفاده کرده بودند.

آمفتامین در آمریکا در محاوره های محلی به اسامی مختلفی معروف است که عبارتند از:

Speed, PH, Pep – Em – Ups, Rouser, Uppers, Ups, Ace, Bam, Blues, Methedrine

اثرات آمفتامین روی سیستم اعصاب

نتایج حاصل از تجویز خوراکی 10 تا 30 میلی گرم آمفتامین به قرار زیر است:

1.     کاهش احساس خستگی

2.     افزایش هوشیاری و آگاهی فرد

3.     ایجاد بشاشیت و سرحالی

4.     افزایش ابتکار و قدرت عمل در شخص

5.     ایجاد اعتماد به نفس

6.     افزایش کارآیی فیزیکی در ورزشکاران

7.     افزایش قدرت تمرکز

8.     ایجاد نشاط، خوشحالی، رضایت باطن و شادی و شعف

9.     بالا رفتن قدرت حرکتی و افزایش کیفیت اجرایی سخنرانی

کوکائین Cocaine

تاریخچه کوکائین

کوکائین از 1200 سال قبل از طریق جویدن برگهای کوکا توسط بومیان آمریکای جنوبی مورد استفاده قرار می گرفته است. کوکائین اولین ماده بیحس کننده موضعی بود که کشف گردید. این آلکوئید در مقادیر زیاد(0.6 تا 1.8 درصد) در برگهای گیاه اریتروکسیلون کوکا وجود دارد. این گیاه در رشته کوههای آند در ارتفاعات 1000 تا 3000 متری از سطح دریا می روید و سالانه حدود 2 میلیون نفر از اهالی بومی ساکنان مناطق کوهستانی پرو برگهای این گیاه را بخاطر اثراتش می جوید. در سال 1580 کوکا از نیمکره شرقی به اروپا انتقال یافت و آلکالوئید خالص کوکائین اولین بار در سال 1860 توسط نیمان جدا گردید.

در سال 1880 فون آنرپ مشاهده نمود که اگر کوکائین زیر جلدی تزریق شود فرد نسبت به اثرات سوزن زدن عکس العملی نشان نمی دهد و پیشنهاد کرد که این دارو اثر بیحس کنندگی دارد و می توان در کار بالینی از آن استفاده نمود. سیگموند فروید، روانشناس معروف، در سال 1884 تحت تاثیر خواص این دارو قرار گرفت و فکر می کرد که این همان اکسیر نوشدارو است؛ ولی این شور و اشتیاق و طرفداری وی از این دارو به دلیل حادثه فجیع و مصیبت باری که برای یکی از دوستانش که معتاد بود پیش آمد فروکش کرد. اولین بار فردی به نام کارل کولر (Karl Koller) از کوکائین در جراحی چشم استفاده کرد. مدت کوتاهی بعد دکتر Hall از آن در دندانپزشکی استفاده نمود و سال بعد Halsted نشان داد که کوکائین از انتقال امواج عصبی جلوگیری می کند.

اثرات کوکائین

مهمترین اثر کوکائین در طب بالینی این است که این دارو می تواند پس از استعمال موضعی از انتقال امواج عصبی جلوگیری کند. بارزترین اثر سیستمیک کوکائین تحریک سیستم عصبی مرکزی است.

کافئین Caffeine

کافئین شا  یعترین و پرمصرف ترین داروی محرک در میان عموم مردم است. اغلب مردم آن را به عنوان دارو به حساب نمی آورند؛ ولی اکثر کسانی که کافئین را با مقادیر زیاد برای مدت طولانی مصرف می کنند با افزایش سن دچار اختلالات خواب و نامنظمی ریتم قلب می شوند. کافئین به طور عمده از گیاهی به نام Caffea Arabica به دست می آید و در قهوه، چای، کاکائو، کولا و ماته (چای پاراگوئه) یافت می شود. در مورد درصد کافئین موجود در این ترکیبات به جدول 2-4 مراجعه کنید. در یک فنجان چای ، قهوه و کاکائو به ترتیب 75 میلی گرم، 85 تا 100 میلی گرم و 5 تا 40 میلی گرم کافئین وجود دارد.

جدول 2-4 . میزان کافئین ترکیبات مختلف

نام ترکیب	درصد کافئین موجود
قهوه چای کاکائو کولا ماته (چای پاراگوئه) گوارانا *	2-1 درصد 4-1 درصد 0.36 – 0.07 درصد 3.5 – 1 درصد 2 - 1  درصد 5 – 2.5 درصد

* خمیر خشک شده ای که از دانه های خرد شده گیاه کوائولینا کوپانا در برزیل و اروگوئه تهیه می شود.

فصل پنجم

استروئیدهای آنابولیک

تاریخچه

مشاهده این که اخته کردن یا در آوردن بیضه ها باعث از بین رفتن صفات مردانه می شود، پایه و اساس علم آندوکرینولوژی (دانش مطالعه غدد درون ریز بدن) بود. کشف بیضه به عنوان یکی از غدد مترشحه داخلی به برتولد نسبت داده می شود.

 وی در سال 1849 نشان داد که پیوند غدد جنسی به خروسهای اخته شده از پیدایش علائم اختگی جلوگیری می کند و این گزارشی بود که در آن زمان در مورد غدد درون ریز انتشار یافت. با این حال، تستوسترون یکی از آخرین هرمونهای استروئیدی بود که به طور خالص جدا شد. تستوسترون که آندروژن اصلی است در بیضه، تخمدان و قشر غده فوق کلیوی ساخته می شود و در گردش خون پیش هورمون دو گروه استروئید ها می با شد: آندروژن احیا شده در ناحیه 5 آلفا و استروژن ها.

شواهد جدید مبنی بر تاثیر استروئید ها

در سال 1996 مطالعه ای اوسط باسین (Bhasin ) و همکارانش انجام گرفت و شک و تردیدهای دانشمندان را در مورد اینکه آیا استروئیدها موثر هستند به یقین تبدیل کرد. در این مطالعه 43 ورزشکار مرد انتخاب شد و بطور تصادفی آنها را به چهار گروه تقسیم کردند:

گروه اول : دریافت دارونما بدون تمرینات قدرتی

گروه دوم : دریافت دارو نما همراه با تمرینات قدرتی

گروه سوم : دریافت تستوسترون بدون تمرینات قدرتی

گروه چهارم : دریافت تستوسترون همراه با تمرینات قدرتی

این چهار گروه به مدت 10 هفته تحت مطالعه قرار گرفتند. رژیم غذایی شان کنترل می شد. به گروه سوم و چهارم هر هفته حدود 600 میلی گرم استرتستوسترون می دادند. پس از 10 هفته نتایجه زیر به دست آمد: افزایش توده عضلانی و قدرت در گروه سوم بیش از دو گروه اول و دوم و در گروه چهارم خیلی بیش از سه گروه دیگر بود.

توجه داشته باشید تا همین اواخر مطالعات صرفا روی مردان انجام گرفته و بنا به دلایل مسائل اخلاقی هیچگونه مطالعه ای روی زنان و کودکان انجام نگرفته است، زیرا بسیاری از اثرات استروئیدهای آنابولیک روی زنان و کودکان غیر قابل برگشت هستند. با این وجود در سال 1997 دو محقق به نامهای فرانکی و بروندونک به تجزیه و تحلیل یک سری مدارک باقی مانده از زمان سقوط جمهوری دموکراتیک آلمان در سال 1990 پرداختند. آنها دریافتند که از سال 1996 به بعد به صدها ورزشکار از جمله ورزشکاران کم سن تر از هر دو جنس استروئیدهای آنابولیک داده شده است. و آنابولیکها در زنان و کودکان بر روی کارآیی ورزشی اثر مثبت نشان داده است.

عوارض جانبی داروهای هورمونی در زنان و پسران نوجوان

آیا استروئیدهای آنابولیک باعث افزایش قدرت و نیروی زنان ورزشکار می شود؟ پاسخ مثبت است. اگر آن طرف قضیه را در نظر بگیریم، در زنانی که در قالب استروئیدهای آنابولیک از هورمونهای مردانه استفاده می کنند می توان انتظار داشت عوارض ناخوشایندی همچون خشن شدن صدا، ریزش موی سر،رشد مو در صورت، زیاد شدن موی ناحیه تناسلی و دیگر تغییرات ناحیه تناسلی بروز نماید.

این عوارض جانبی در تعدادی از زنان ورزشکار آلمان شرقی که به آنها استروئیدهای آنابولیک داده شده بود مشاهده گردید. این تغییرات بدنی معمولا پس از قطع مصرف استروئید در زن باقی می ماند و وی تا حدودی ظاهری عضلانی و مردگونه خواهد داشت.

در پسران نوجوان در حوالی بلوغ بطور طبیعی سطح آندروژن و هورمون رشد خون افزایش می یابد. حال اگر استروئیدهای آنابولیک از خارج وارد بدن گردد، تغییرات فوق زودتر صورت می گیرد. علاوه بر عوارض جانبی شناخته شده در پسران نوجوان یعنی آکنه و بزرگ شدن پستان، مصرف مقدار زیاد استروئیدهای آنابولیک برای مدت طولانی می تواند منجر به بسته شدن زودرس صفحات استخوانی و در نتیجه کوتاهی قد شود.

 یکی از عوارض استروئیدهای آنابولیک افزایش حالت تهاجمی و پیدایش رفتارهای خشن و ضد اجتماعی است که گاها به جنایت منجر می شود و به آن " جنایت استروئیدی" می گویند.

عوامل موثر در کارآیی ورزشی

بطور خلاصه باید رک و پوست کنده اعتراف نمود که استروئیدهای آنابولیک باعث افزایش کارآیی ورزشی شده و به بسیاری از ورزشکاران اجازه می دهد تا به سطحی از قدرت دست یابند که با روشهای دیگر هرگز نمی توانند. با این وجود، باید به اطلاع ورزشکاران جوان رساند که می توان صرفا با تمرینات سخت قدرت و توده عضلات را به میزان قابل توجهی افزایش داد.

به علاوه باید متذکر شد که کارآیی بالای ورزشی تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. دکتر جان لومباردو(John Lombardo) متخصص طب ورزش از دانشگاه ایالتی اوهایوی آمریکا عوامل موثر در کارآیی ورزشی را به شرح زیر اعلام کرده است:

·        وضعیت مزاجی و جسمی: این عوامل عبارتند از : قدرت، انعطاف پذیری، استقامت عضلانی و تحمل قلبی عروقی. هر کدام از این عوامل بر حسب نوع رشته ورزشی یا مسابقه دارای اهمیت خاصی هستند. اگر چه استروئیدهای آنابولیک می توانند اثرات مختصری روی وضع جسمی و مزاجی بگذارند، ولی ژنتیک ورزشکار و کوشش و تمرینات وی احتمالا مهمتر هستند.

·        مهارت ورزشی: استعداد ژنتیکی و تکرار تمرینات ورزشی دو عامل موثر روی مهارت ورزشی هستند. برخی از ورزش ها به مهارت حرکتی ظریف و پیچیده نیاز دارند. در حالیکه یک سری رشته ها ممکن است فقط به مهار حرکتی شدید نیاز داشته باشد. هیچگونه شواهد قانع کننده ای مبنی بر اینکه استروئیدهای آنابولیک می توانند مهارت ورزشکار را بالا ببرند وجود ندارد.

·        رژیم غذایی: انرژی و سوخت ورزشکار از راه مواد غذایی تامین می شود و تا همین اواخر نقش تغذیه در بالا بردن کارآیی ورزشی به دست فراموشی سپرده شده بود. از طرف دیگر، بسیاری از ورزشکاران با غفلت از یک رژیم غذایی خوب در بالا بردن قدرت عضلانی و وضع جسمانی خود با شکست روبرو شده اند.

·        روحیه ورزشکاری: یکی از عوامل مهم در موفقیت های یک ورزشکار روحیه قوی وی است.

·        بررسی حریف : اینکه سبک بازی، قدرت و نقاط ضعف حریف کدام است.

·        میدان مسابقه : اگر محل مسابقه در شهر یا کشور یک ورزشکار باشد برای وی مزیت هایی دارد. بطور کلی بازی و مسابقه در محیط آشنا به ورزشکار و تیم دل و جرئت می دهد.

·        خواب : برای اجرای موفق هر کاری و عملی استراحت کافی ضروری است، ولی ورزشکارانی که به مهارتهای حرکتی پیچیده نیاز دارند استراحت بیشتر ممکن است به ضرر ورزشکار تمام شود. گاهی اوقات ورزشکاران دچار مشکل خواب می شوند و علت آن اضطراب مسابقه یا قرار گرفتن در محیط جدید است.

·        ژنتیک یا استعداد ورزشکار : ورزشکار بر روی مهمترین فاکتور کسب موفقیت در ورزش که همان ژنتیک و استعداد ذاتی است هیچگونه کنترلی ندارد. و در یک رشته مهم ورزشی مشخص تواناییها و استعدادهای ذاتی ورزشکار از عوامل ضروری برای پیروزی است.

·        داروها : بطور کلی داروها روی توانایی و کارآیی ورزشی دو اثر متفاوت دارند. داروهایی که با مصرف آنها قبل از مسابقه از کارآیی و قدرت ورزشکار کاسته می شود مانند الکل، ماری جوانا و کوکائین. داروی محرک یا داروهایی که قدرت ورزشکار را بالا می برند و مطمئنا می توانند در نتیجه رقابت ورزشی و مسابقه تاثیر بگذارند.

متاسفانه استروئیدها اثر می کنند. آنها به افزایش توده عضلانی و قدرت کمک کرده و موجب می شوند که ورزشکار با شدت بیشتر، به دفعات زیادتر و برای مدت طولانی به تمرین بپردازد. آیا مصرف استروئیدها نوعی کلاهبرداری بوده و برخلاف قانون است، این داروها می توانند به جسم و روان شما آسیب برسانند. وقتی که برای مردم و ورزشکاران درباره عوارض جانبی این داروها بر روی سلامتی شان صحبت می کنی، معمولا آن را باور نمی کنند.

عواقب و عوارض مصرف استروئیدها

بسیاری از مصرف کنندگان جوان به عوارض خطرناک این داروها بر روی سلامتی شان فکر نمی کنند. آنها به تنها چیزی که می اندیشند سود و نفع این کار است. با این حال حتی اگر با مصرف استروئیدها بتوان به نتیجه دلخواه رسید، حداقل یکی از عوارض منفی این داروها در هر ورزشکار مصرف کننده بالاخره بروز خواهد کرد. اگر خوش شانس باشند، این عوارض ممکن است نسبتا جزئی و خفیف باشد؛ مانند آکنه (جوش)، ریزش موی سر یا عقیمی موقت. عواقب وخیم تر شامل بیماری قلبی یا حملات جنون است. مشکل اینجاست که برخی از عوارض این داروها بر روی سلامتی جسمی و روانی هنوز مشخص نشده است. زنان و نوجوانانی که استروئید مصرف می کنند دچار تعداد زیادی عوارض دراز مدت می شوند که متاسفانه بعضی از آنها به طور دائم باقی می ماند.

عوارض جانبی کوتاه مدت استروئیدها در ورزشکاران مرد به محض قطع مصرف دارو قابل برگشت هستند. اگر چه در نگاه اول این موضوع تا حدودی جای خوش بینی دارد، ولی اکثر صاحب نظران عقیده دارند که بیشتر مصرف کنندگان استروئید از لحاظ روانی به استروئیدها وابستگی پیدا کرده و مصرف آن را ادامه می دهند؛ و در بعضی از افراد ممکن است نتوان عوارض و عواقب دارو را برگشت داد. ممکن است عده ای از ورزشکاران این قدر خوش شانس باشند که دچار عوارض جانبی نشوند، ولی عوارض جانبی کوتاه مدت در نهایت به سراغ ورزشکار خواهد آمد.

چندین سال است که دانشمندان می گویند عوارض دراز مدت استروئیدهای آنابولیک بر روی سلامتی نامعلوم است. احتمالا این عوارض دراز مدت به نوع استروئیدهای آنابولیک، مقدار مصرف، دفعات مصرف، سن شروع مصرف و مصرف داروی دیگر به طور همزمان بستگی دارد. هیچیک از این عوامل در مطالعات همه گیری شناختی مورد بررسی قرار نگرفته است. و حقیقت دیگر اینکه برخی از ورزشکاران حتی علیرغم مصرف مقادیر زیاد دچار عارضه نمی شوند، در حالیکه در یک درصد از بیماران که به خاطر مسائل پزشکی استروئید با مقادیر کمتر دریافت میدارند عوارض دراز مدت بروز می کند.

انتظار داریم در دهد آینده اطلاعات تازه ای به دست آوریم؛ زیرا تعداد مصرف کنندگان جدید رو به افزایش است. به هر حال مصرف مقدار زیادی استروئیدهای آنابولیک برای مدت طولانی عوارضی را به دنبال دارد.

عوارض جسمی

عوارض و عواقبی که معمولا به دنبال مصرف نابجای استروئیدهای آنابولیک گریبانگیر افراد مصرف کننده می شود عبارتند از:

·        تغییر قیافه ظاهری

·        آسیب های عضلانی اسکلتی

·        عقیمی و نازایی

·        بیماریهای قلبی

·        سکته مغزی

·        مشکلات مربوط به پروستات

·        عوارض کبدی

قیافه ظاهری ورزشکار و فیزیک بدنی

شایع ترین عارضه جانبی مصرف استروئیدهای آنابولیک در میان ورزشکاران پوست چربی دار و آکنه (جوش روی پوست) می باشد و ممکن است اثر این جوش ها پس از بهبودی در روی پوست باقی بماند. یکی دیگر از عوارض، تغییرات رشد موهاست، به صورت افزایش موهای تنه و طاسی زودرس مردانه. بزرگی پستان ها در مردان یا کوچک شدن بافت پستان در زنان از اثرات جانبی ناخواسته هستند.

بسیاری از این عوارض و عواقب دائمی هستند، اگر چه هیچکدام خطر جدی بر روی اعضاء یا زندگی ورزشکار ندارند. خطرناک ترین عارضه مصرف استروئید برای دراز ندت بخصوص مصرف آنها قبل از دوران بلوغ یا اوایل دوره نوجوانی بسته شدن زودرس صفحات رشد استخوان های دراز است، طوریکه قد شخص در بزرگسالی کوتاهتر از حد مورد انتظار خواهد بود.

عقیمی و نازایی

بیش از 20 سال است که در مورد اثر قابل برگشت مصرف استروئیدهای آنابولیک بر روی قدرت زاد و ولد مردان مطالعه شده است. تصور می شود مصرف استروئید در مردان همانند قرص ضد حاملگی در زنان عمل می کند. مصرف هورمونهای جنسی صناعی روند هورمون های طبیعی بدن را بر هم می زند.

بسیاری از مصرف کنندگان استروئیدهای آنابولیک می گویند که میل جنسی آنها در ابتدا زیاد می شود ولی به دنبال مصرف طولانی مدت میل جنسی شان کاهش می یابد. اکثر ورزشکارانی که مقدار زیاد استروئیدهای آنابولیک مصرف می کنند در طی مصرف و گاهی پس از قطع آن شاید برای شش ماه یا بیشتر قدرت تولید مثل خود را از دست داده و عقیم می شوند.

این عقیمی را در همه موارد نمی توان به طور مطمئن مجددا برقرار کرد، از طرف دیگر همه استروئیدها از لحاظ عقیمی در یک حد نیستند. برخی از پژوهشگران عقیده دارند که مصرف دراز مدت استروئیدها باعث نازایی دائمی می شود؛ ولی تا کنون چنین موردی گزارش نشده است. یک علت شایع و معمول عقیمی ورزشکار به دنبال مصرف استروئید این است که بیضه های ورزشکار کوچک می شود.

بیماریهای  قلبی

مصرف نابجای استروئیدهای آنابولیک برای مدت طولانی احتمال بیماریهای قلبی را افزایش می دهد. اخیرا یک مورد سکته قلبی در یک وزنه بردار 22 ساله جهانی به دنبال 6 هفته مصرف مداوم استروئیدهای آنابولیک تزریقی و خوراکی گزارش شده است.

سکته مغزی و حمله قلبی

 مصرف استروئیدهای آنابولیک ورزشکار را در معرض سکته مغزی قرار می دهد- نوعی سکته که عامل آن لخته شدن خون است. در مقالات پزشکی چندین مورد سکته مغزی در ورزشکاران به دنبال مصرف استروئید گزارش شده است. همچنین یک مرد جوان که به خاطر مشکل بلوغ برای وی تسترسترون تجویز شده بود و وی بدون اینکه کسی بفهمد مقدار مصرف را بالا برده بود دچار سکته مغزی گردید.

به علاوه چندین مورد سکته مغزی در مردان ژاپنی که بخاطر نوعی کم خونی مقدار زیاد استروئیدهای آنابولیک دریافت کرده بودند گزارش شده است. اگر چه هیچ گونه شواهد محکمی در دست نیست و شرایط بالینی موارد گزارش شده مشکوک به نظر می رسد، با این حال یک رابطه احتمالی بین مصرف استروئید و سکته مغزی وجود دارد.

بیماریها و سرطان کبد

استروئیدها بر روی کار کبد تاثیر منفی شدیدی می گذارند، که جای تعجب نیست؛ زیرا محل اصلی سوخت و ساز آنها در بدن کبد است و کبد وظیفه دارد استروئیدها را از بدن برداشته و آنها را تخریب نماید. بیشتر تغییراتی که در کار و ساختمان و کبد دیده می شود، به دنبال مصرف گروهی از استروئیدهای خوراکی بنام استروئیدهای 17 – آلفا الکیله می باشد. وقتی که استروئیدی بطور خوراکی مصرف می گردد قبل از آنکه دارو در گردش خون و بدن پخش شود، کبد در معرض تمام مقدار داروی مصرفی قرار می گیرد.این امر بویژه در کسانی که بنا به دلایل دیگر کبدشان خوب کار نمی کند و بسیار خطرناک است. اثرات استروئیدهای آنابولیک بر روی کبد عبارتند از:

یرقان (زردی): در ورزشکارانی که استروئیدهای آنابولیک مصرف می کنند در اثر انسداد مجاری صفراوی یرقان(زردی پوست و سفیدی چشمها) دیده می شود. عاملی که باعث شد پزشکان به این فکر بیافتند که استروئیدهای آنابولیک باعث اختلالات کبدی می شوند این بود که متوجه شدند تجویز متیل تستوسترون(یکی از استروئیدهای آنابولیک) برای درمان خارش در بیماران دچار یرقان انسدادی مشکلاتی را در پی دارد و زردی این افراد علیرغم تسکین خارش بدتر می شود. اکثر ورزشکارانی که با مصرف استروئیدهای آنابولیک دچار زردی می شوند معمولا بلافاصله مصرف آن را قطع می کنند.

 سرطان کبد

مصرف استروئیدهای آنابولیک احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد. این سرطان در اغلب موارد از نوع خوش خیم است. این سرطان (تومور) خوش خیم می تواند حیات فرد را به مخاطره بیاندازد. تا کنون چندین مورد تومور کبد به دنبال مصرف استروئیدهای آنابولیک گزارش شده اند که تومور پاره شده و خونریزی داخلی کشنده ای را موجب گشته بود. تا کنون در یک ورزشکار در اثر مصرف استروئیدها سرطان بدخیم کبد گزارش شده که ورزشکار به علت پخش شدن سرطان کبد جان خود را از دست داد. ورزشکار دیگری که استروئید مصرف می کرده به علت خونریزی داخلی ناشی از پارگی یک نوع تومور کبد بنام آدنوم درگذشت.ورزشکار سومی نیز وجود داشت که دچار آدنوم کبد بود ولی با برداشته شدن آدنوم از طریق عمل جراحی نجات یافت.

احتمال بروز تومورهای کبد در ورزشکاران مصرف کننده استروئیدهای آنابولیک خیلی بیشتر از زنان مصرف کننده قرص های ضد بارداری است. میزان شیوع مصرف استروئیدهای آنابولیک در زنان ورزشکار در کشورهای غریبی تقریبا به اندازه مصرف قرص های ضد بارداری است و تا کنون در این زنان 100 مورد تومور کبد گزارش شده است.

دیورتیک ها(داروهای مدر)

دیورتیک ها (داروهای مدر یا ادرار آور) با مکانیسم های مختلف باعث افزایش حجم ادرار می شوند که به پنج گروه تقسیم می گردند: (1) مهار کننده های آنزیم کربنیک انیدراز مانند استازولامید، (2) دیورتیک های موثر روی قوس هنله مانند اتاکرینیک اسید و فوروزماید، (3) دیورتیک های تیازیدی مانند هیدروکلروتیازید، (4) دیورتیک های پتاسیم نگهدار مانند اسپیرونولاکتون و تریامترن، (5) دیورتیک های اسموتیک مانند مانیتول، اوره و گلیسیرین.

دارو های بلوک کننده بتا

این داروها جزء داروهای ممنوع در ورزش محسوب می شوند. بطور کلی برای تاثیر یک سری داروها در بدن دو نوع گیرنده وجود دارد: گیرنده های آلفا و گیرنده های بتا و هر کدام به نوبه خود به انواع آلفا یک و آلفا دو و بتا یک و بتا دو تقسیم می شوند. داروهای بلوک کننده بتا از طریق وقفه دادن و بلوک کردن گیرنده های بتا اعمال اثر می کنند و به همین دلیل به آنها داروها بلوک کننده یا مسدود کننده بتا می گویند. این داروها به دو دسته تقسیم می شوند: (1) داروهایی که هر دو گیرنده بتا یک و بتا دو را بلوک می کنند(بلوک کننده های غیر انتخابی) و (2) داروهایی که فقط گیرنده بتا یک را بلوک می کنند (بلوک کننده های غیر انتخابی ). البته یکی از این داروها بنام لابتالول (Labetalol) علاوه بر گیرنده بتا، گیرنده آلفا یک را نیز وقفه می دهد. گفتنی است که برخی از داروهای بلوک کننده بتا دارای فعالیت ذاتی مقلد سمپاتیک هستند مانند پیندولول و آلپرنولول.

داروهای ضد درد مخدر

اگر چه قرنها پیش سومریان از اثرات روانی تریاک اطلاع داشتند ولی اولین نوشته تاریخی در این زمینه در میان نوشته های تئوفراستوس در سه قرن قبل از میلاد یافت شد. واژه اوپیوم ریشه یونانی دارد و به معنای عصاره و آب میوه است و علت انتخاب این نام برای این گروه داروها آن است که از عصاره گیاهی بنام پاپاور سومنی فروم یا خشخاش بدست می آیند.

در قدیم الایام پزشکان عربی از تریاک زیاد استفاده می کردند و این تاجران عرب بودند که تریاک را به مشرق زمین آوردند. تا اواسط قرن شانزدهم استفاده از تریاک رواج زیادی داشت. سیدنهام در سال 1680 نوشت: در میان علاج هایی که خداوند متعال برای تسکین ناراحتی های انسان به وی عطا کرده است هیچکدام به اندازه تریاک موثر و عامه پسند نیست.

تریاک بیش از 20 نوع آلکالوئید دارد و مورفین اولین بار در سال 1806 توسط Serturner بطور خالص جدا گردید. وی مورفین را از واژه Morpheus (الهه خواب در افسانه های یونانی) اتخاذ نمود. پس از مورفین، کدئین در سال 1832 توسط Robiquet و پاپاورین در سال 1848 توسط Merck جدا شد. و درست قبل و بعد از جنگ جهانی دوم ترکیبات صناعی دیگر مانند مپردین و متادون وارد دنیای طب شد.

مورفین Morphine

اشکال دارویی شامل موارد زیر است: قرص های 10، 15 و 30 میلی گرمی، قرص های طویل الاثر 10، 30، 40 و 100 میلی گرمی و آمپول های 10، 20 میلی گرمی و محلول اپی دورال 2 میلی گرمی در 10 میلی لیتر. مورفین در ایران به صورت آمپولهای 10 و 20 میلی گرمی موجود است. این دارو به عنوان ضد درد به مقدار 5 تا 25 میلی گرم(بطور متوسط 10 میلی گرم) هر چهار ساعت مصرف می گردد.

هورمون های پپتیدی

هورمون های پتیدی گروه ششم از داروهای ممنوعه را تشکیل می دهند و اخیرا فهرست آن طولانی تر شده است. یک بار دیگر هورمون های پپتیدی و آنالوگها و ترکیبات شبیه به آنها را که از سوی کمیته بین المللی المپیک در ورزش ممنوع اعلام شده است مرور می کنیم:

1.     گنادوتروپین جفتی (hCG)

2.     گنادوتروپین های هیپوفیزی و صناعی (LH)

3.     کورتیکوتروپینها (ACTH ، تتراکوزاکتید)

4.     هورمون رشد (hGH)

5.     فاکتور رشد انسولین (IGF -1)

6.     اریتروپویتین (EPO)

7.     انسولین

8.    

کلومیفن سیکلوفنیل تاموکسی فن

ترکیبات شبیه به هورمونهای پپتیدی

الکل

مصرف مشروبات الکلی قدمت تاریخی دارد. اعراب در طی قرون وسطی روش تقطیر و ساخت الکل را به اروپا آوردند و در همان زمان بود که شیمی دانها عقیده داشتند الکل باعث طولانی شدن عمر می گردد. سپس از الکل در درمان برخی بیماریها کمک گرفتند، ولی امروزه مشخص شده که موارد مصرف الکل ها به ویژه اتانول محدود است. در میان الکل ها، اتانول یا الکل سفید بیش از سایرین سوء مصرف دارد.

داروهای پوشاننده یا پاک کننده

داروهای پوشاننده یا پاک کننده که تحت عنوان Masking Agents گفته می شود گروه چهارم از داروهای ممنوعه در ورزش می باشد. این داروها به این دلیل پوشاننده گفته می شود که با مصرف آنها داروی اصلی کشف نمی گردد و اینها با انحراف آزمایش دوپینگ اعمال اثر می کنند، و به این دلیل پاک کننده گفته می شود که برخی از آنها به رفع و پاک شدن داروی اصلی از بدن کمک می کنند.

انواع داروهای پوشاننده و پاک کننده به قرار زیر است:

1.     برومانتان

2.     دیورتیکها(ادرار آورها)

3.     اپی تستوسترون

4.     پروبنسید

فصل ششم

آزمایش دوپینگ

از همان زمان که استفاده از داروهای غیر مجاز در ورزش رواج یافت، مقامات و ترتیب دهندگان مسابقات بر آن بودند تا مانع از استفاده از این داروها شوند. در این میان علم پزشکی و تکنیک های آزمایشگاهی به کمک آنان شتافت و آنها توانستند با بکارگیری روش های مختلف تجسس دارو ورزشکار خاطی را شناسایی کنند.

نخستین آزمایشات رسمی تجسس دارو در سال 1968 در المپیک زمستانی گرنول فرانسه و بطور کاملتر در المپیک تابستانی همان سال در مکزیکوسیتی انجام گرفت. در آن زمان به دلیل استفاده وسیع از محرک های مغزی و داروهای مخدر هدف اصلی آزمایشات جستجوی این داروها در نمونه های خون و ادرار ورزشکاران بود. از آن به بعد به دلیل قرار گرفتن داروهای زیاد در لیست ممنوعه روش ها و تکنیک های جستجو نیز دچار دگرگونی شدند.

انجام این گونه آزمایشات هزینه زیادی را طلب می کند، بطوری که طبق برآورده های اخیر هزینه مربوط به هر آزمایش دارویی دوپینگ در حدود 100 دلار می باشد.

نمونه گیری از ورزشکاران

نمونه هایی که از ورزشکاران جهت آزمایش دوپینگ گرفته می شود شامل یکی از موارد زیر است:

1-    ادرار

یکی از بهترین نمونه هایی که از ورزشکار گرفته می شود ادرار است، زیرا بسیاری از داروهای غیر مجاز بدون تغییر و یا متابولیت آنها از راه ادرار دفع می شوند. این روش نمونه گیری دو عیب دارد، یکی اینکه دارو ممکن است بصورت متابولیتش از راه ادرار دفع شده و داروی اصلی به مقدار ناچیزی در ادرار ترشح شود؛ و دیگر اینکه نمونه ادرار براحتی توسط ورزشکاران برای منحرف کردن آزمایشات دوپینگ تغییر داده می شود، ولی امروزه تکنیک های جستجوی دارو چنان پیشرفته است که به راحتی می تواند هر گونه ماده غیر طبیعی را در ادرار شناسایی کنن. به نمونه هایی از روش های گمراه نمودن آزمایشات دارویی توسط ورزشکاران در زیر توجه کنید:

1-    اعمال تغییر شیمیایی در ادرار مثلا با جوهر لیمو،

2-    استفاده از داروی پروبنسید جهت به تاخیر انداختن دفع استروئیدهای آنابولیک از ادرار،

3-    تزریق یک ماده استریل مثل نرمال سالین از خارج به درون مثانه بوسیله سوندگذاری قبل از نمونه گیری.

4-    مصرف دیورتیک های مختلف جهت رقیق ساختن ادرار،

5-    قلیایی کردن ادرار مثلا با بی کربنات سدیم یا استازولامید جهت کاهش دفع داروهای مقلد سمپاتیک،

6-    مصرف ترکیباتی مانند هورمون EPO که با روش های معمول آزمایشگاهی قابل تشخیص نیستند.

2-    خون

مزیت نمونه گیری خونی این است که ورزشکار نمی تواند تغییراتی در آن ایجاد کند و درستی نتایج بدست آمده از آن بیشتر از ادرار است. از طرف دیگر سطح خونی داروها، بهتر و آسانتر از سطح آنها در ادرار تفسیر می گردد. در این آزمایش وجود برخی مواد هر چند ناچیز و برخی مواد از یک حد مشخص غیر طبیعی بوده و ورزشکار به دوپینگ متهم می شود.

به عنوان مثال اگر میزان الکل خون در یک ورزشکار از 500 میکرو گرم در میلی متر و نسبت تستوسترون به اپی تستوسترون از 6 به 1 بیشتر باشد، نشانه آن است که ورزشکار دوپینگ کرده است. نمونه بارز آن مربوط به بیل گرین (Bill Green) پرتابگر چکش آمریکایی بود که در بازیهای پان آمریکن 1987 ایندیاناپولیس آمریکا صاحب مدال نقره شد، ولی چون نسبت تستوسترون به اپی تستوسترون در وی 11.2 به 1 بود مدال وی سلب گردید.

3-   بزاق

نمونه برداری از بزاق در میان ورزشکاران معمول نیست و عمدتا در ورزش های حیوانی مانند اسب سواری انجام می گیرد.

4-   عرق و استفراغ

نمونه برداری از عرق و استفراغ نیز امروزه در میان ورزشکاران انجام نمی گیرد و بیشتر در ورزشهای حیوانی بکار می رود.

یکی از آزمایشات دوپینگ سنجش متابولیت ها در نمونه ادرار و خون است. متابولیت ماده ای است که از متابولیسم داروی اصلی حاصل شده باشد.برای مثال وجود 19- نوراندوسترون و 19- نوراتیوکولولانولون در ادرار یک ورزشکار نشانه مصرف استروئید آنابولیک ناندرولون توسط ورزشکار می باشد.

 یکی از ترکیباتی که برای دوپینگ کردن توسط ورزشکاران مصرف می گردد، هورمون جفت انسانی یا HCG می باشد. مقدار طبیعی HCG در ادرار مردان و زنان غیر حامله بین صفر تا 20 میلی واحد در میلی لیتر است و مثبت بودن این آزمایش ئر نمونه ادرار ورزشکاران مرد نشانه مصرف خارجی این هورمون و مثبت بودن این آزمایش در نمونه ادرار ورزشکاران زن یا نشانه مصرف خارجی این هورمون و یا نشانه حامله بودن زن ورزشکار است. در المپیک سئول 1988 فقط در دو نمونه مقدار HCG غیر طبیعی بود که آنها مربوط به دو ورزشکار زن بود.

ورزشکارانی که کلک می زنند

بسیاری از ما انتظار داریم که با این همه توضیح و تفاسیر ورزشکاران از مصرف داروهای نیروزا خودداری کنند؛ ولی متاسفانه این گونه نیست. وقتی که مصرف دارو کشف نمی شود، اگر چه ممکن است ورزشکار به یک موفقیت فردی دست یافته باشد ولی در مجموع اثر منفی روی ورزش دارد.

مسائل زیادی ورزشکار را به مصرف داروهای غیر مجاز ترغیب می کند. با این وجود بدون اثبات آن با آزمایشات دوپینگ کاری نمی توان کرد. برای مثال، وقتی شناگری با سن بالا می بینی که رکوردهای بین المللی را یکی پس از دیگری بهبود می بخشد، این ساده لوحی است که این موفقیت وی را به تمرینات و قدرت بدنی وی نسبت دهیم.

منفی بودن آزمایش دوپینگ بدین مفهوم نیست که ورزشکار از دارو استفاده نکرده است. بن جانسون (Bent Johnson) دونده آمریکایی قبل از آنکه در بازیهای المپیک 1988 سئول گیر بیافتد در طی دو سال قبل از آن از 19 بار آزمایش دوپینگ با موفقیت عبور کرده بود و تست وی مثبت نشده بود. با وجودی که وی سابقه طولانی در مصرف استروئید داشته است، ولی تست دارویی ئی همواره منفی بوده است. دکتر کاتلین در این زمینه می گوید:" نتایج منفی کاذب خیلی بیشتر از آن است که انتظار می رود".

از طرف دیگر مواردی بوده اند که در یک کلمه متهم به " اقدام به دوپینگ" شده اند. برای مثال در بازیهای المپیک 1996 آتلانتا تست ورزشکاران زیادی از لحاظ داروی برومانتان مثبت شد. ولی دادگاه بین المللی حکمیت در ورزش اعلام نمود که چون داروی برومانتان در لیست داروهای ممنوعه کمیته بین المللی المپیک نبوده و شواهدی دال بر نیروزا بودن این دارو وجود ندارد، لذا تست این ورزشکاران را نمی توان مثبت اعلام کرد.

فصل هفتم

کنترل دوپینگ

پدیده دوپینگ همچنان در سرتاسر جهان بیداد می کند و تا کنون هیچگونه روش موثری در جهت کنترل که مورد قبول صاحب نظران باشد هنوز ارائه نشده است. اگر چه از زمان اولین آزمایش دوپینگ تا کنون نزدیک به 40 سال می گذرد، ولی آزمایش دوپینگ علیرغم بکارگیری پیشرفته ترین تکنیکهای آزمایشگاهی و اعمال بیشترین مجازات نتوانسته است جلوی سوء مصرف دارو را در ورزش بگیرد و مصرف داروهای غیر مجاز در ورزش سیر تصاعدی دارد.

مبارزه با دوپینگ بدون ریشه یابی علل آت همانند از بین بردن تب در یک بیمار است، چه بسا که تب ممکن است علامتی از یک بیماری کشنده باشد؛ یعنی تب یک علامت است و بایشتی به دنبال علت بود. دوپینگ و مصرف نابجای دارو در ورزش نیز یک علامت است و باید در جستجوی علت آن بود. ممکن است فردی به یک بیماری کشنده مبتلا باشد که با تب خود را نشان می دهد و اگر ما صرفا در جهت کنترل تب تلاش کینم، بیماری زمینه ای پیشرفت و بیمار را از پای در می آورد.

دقیقا مبارزه با دوپینگ به همین شکل است. دوپینگ یک علامت است و اگر بدون دانستن علل آن سعی در کنترل آن بکنیم، نه تنها کمکی نکرده ایم بلکه باعث می شویم که این پدیده بطور مخفیانه پیشرفت کرده و جامعه ورزشی را در کام خود فروببرد که امروزه در حقیقت این گونه است. بنابراین، ریشه یابی علل دوپینگ در اولویت اول قرار دارد.

هیچ فردی، سازمانی، ارگانی یا کمیته ای نمی تواند ادعا کند که می تواند جلوی دوپینگ را بگیرد و آن را ریشه کن نماید، بلکه تنها کاری که می توان کرد کاستن میزان دوپینگ است.

علل دوپینگ و سوء مصرف دارو در ورزش

علل دوپینگ و سوء مصرف دارو در ورزش به ترتیب اهمیت به صورت زیر است:

1-    شوق قهرمانی و کسب سود اقتصادی

2-    سودجویی برخی مربیان و تشویق ورزشکاران به مصرف دارو

3-    کنجکاوی ورزشکاران در مورد داروهای ممنوعه

4-    داشتن شکل بدن و تناسب اندام خوب

5-    به رخ کشیدن قدرت و تناسب اندام خود به دوستان و هم سن و سالان خود.

شیوه های کنترل دوپینگ

همانطوریکه قبلا گفتیم از بین بردن و ریشه کن کردن دوپینگ محال است و فقط می توان از میزان و رواج آن کم کرد. بر اساس تجربیات بهترین شیوه های کنترل دوپینگ به ترتیب اهمیت عبارتند از:

1-    ارائه یک جایگزین بجای داروهای ممنوعه

2-    آگاهی دادن به ورزشکاران

3-    آموزش تغذیه صحیح ورزشی

4-    آزمایش دوپینگ