اسلام و نسل جوان

از بهترین و عالی ترین اعمال دینی ، امر نماز است که اسلام به آن توجه زیادی کرده است و برای آن آثار و فوائد زیادی در آیات و روایات مطرح نموده است ، اگر چه عبادت در تمام ادیان آسمانی وجود دارد و لیکن بهترین و زیباترین نوع عبادت همین نمازیست که در اسلام به شکل و کیفیت خاصی آمده و مسلمانان دعوت به خواندن آن شده اند . در قرآن کریم فلسفه خلقت را عبادت خدای تعالی بیان شده است . که در این راستا نماز نقش مؤثری را ایفامی کند ، زیرا اکمل عبادت خدای تعالی نماز است.

اما علیرغم این همه توجه اسلام به عبادت مخصوصاً نماز ، باز عده ای از مسلمانان به این امر مهم توجهی نداشته و براحتی آن را ترک می کنند و به خاطر بی توجهی آنها هم نسل نوجوان و جوان هم به این امر دینی بسیار مهم بی محبتی می نماید لذا در این رساله به بیان علل و ریشه های بی توجهی به نماز در این قشر پر نیرو و پر تحرک (نوجوان و جوان ) می باشد. مقدمه  :

منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت .

هر نفسی که فرو می رود ممد حیات است و چون بر می آید مفرّح ذات .

پس در هر نفسی ، دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی ، شکری واجب .

بنده نمی خواهم راجع به فلسفه نماز ، ضرورت نماز ، اهمیت نماز تحقیق کنم چون موضوع برای جامعه ما بسیار روشن و واضح است . از طرف دیگر کتابها و سخنان فراوانی در این باره نوشته و گفته شده و شکل دیگری را در بین این مسائل نمی دانم به ویژه در کشور ی که تاسیس نظام آن بر مبنای دستورات آسمانی و الهی بوده و طبعاً نماز یکی از زیباترین             جلوه های این نظام آسمانی است و همه مردم ما هم مسلمانند و در اهمیت و ضرورت نماز مطالبی را می دانند .

اما مسئله و مشکل اصلی چگونگی گسترش و ترویج فرهنگ نماز و اعتلای این فریضه الهی در میان نسل نوجوان و جوان ما است.

به نظر بنده مهمترین عامل تاثیر گذار بر اهتمام و توجه به نماز و ترویج اعتلای این فریضه الهی در سطح کشور بویژه دانش آموزان عزیزمان ، ایمان و باور مسئولان تعلیم و تربیت است به این نکته مسئولان آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت و معلمان و مربیان عزیز و مدیران گرامی تعیین کنند که وظایف آنها فقط یک سری آموزش های کلاسیک نیست که فقط       جنبه ای علمی و افزایش دانش آموزان عزیز توجه کنند خواندن و نوشتن و این مفاهیم نظری علمی کلاسیک ، نخستین و ابتدایی ترین وظیفه تعلیم و تربیت است ، این هدف نیست و تنها ما به این حد اکتفا نکنیم  .

بلکه رسالت تعلیم و تربیت یک رسالت سه بعدی و همه جانبه است .

بعد اول : تربیت علمی که باید به آن توجه کنیم . بعد دوم : که  مهمترین بعد است و آن تربیت دینی و معنوی و اخلاقی نسل جوان و نوجوان است در حقیقت انسان سازی و آدم سازی وظیفه بزرگ و مهم آموزش و پرورش است . این امر بیشتر ناظر بر این بعد انسانی و روحانی است که باید به آن توجه شود.

بعد سوم : توانمندی سازی نسل جوان به عنوان تربیت یک شهروند است که بتواند زندگی فردی و اجتماعی خودش را دنبال کند. هم تلاش برای اعتلای علمی و دانشی و اطلاعات و آگاهیها و هم تلاش برای رشد استعدادهای معنوی و اخلاقی و دینی نسل جوان و همچنین تلاش برای تربیت اجتماعی نسل جوان و نوجوان از وظایف بسیار مهم تعلیم و تربیت است که باید به آن توجه کند.

این سه بعدی  است که می تواند فضای تعلیم و تربیت را بهتر سامان بدهد و جهت گیری ها را ناظر بر همه استعدادهای نسل نوجوان و جوان کند که نگاه یک بعدی باعث رشد سرطانی در ابعاد روحانی و به اصطلاح معنوی فرد نشود. بدیهی است وقتی که این باور در معلمان و مدیرانمان پیدا شد که همان طوری که برنامه ریزی می کنند برای کلاسهای درس و آموزشهای نظری به همین اندازه لااقل و بیشتر از این به خاطر اینکه هویت انسانی بستگی به آن ابعاد روحانی دارد باید ناظر به تربیت معنوی و اخلاقی باشند. این باور و یقین اگر در آنها ایجاد شود ، طبعاً برنامه ریزی ، سپاسگزاری و اهتمام می کند که وقتی تربیت دینی یک رکن شد ، نماز زیباترین تجلی پرستش و عبودیت می شود ، سپس حتماً برای آن برنامه ریزی       جدی تری را انجام می دهند .

رشته ی وابستگی نوجوان و جوان به دنیا باریک تر است و به خدا نزدیک تر . فطرت پاکش ، از پلیدی زدوده است و هنوز به دنیا نیالوده.

پیوندش با خدا استوار است و پیمایش پایدار. اگر جامعه او را نیالاید ، خواستن جز خدا را نمی ستاید. خدا در همان نوجوان و جوان حضور دارد و بر باغ دلش بلور می بارد.

نماز حریم بار است و جوان و نوجوان فارغ از اغیار با او گفتگو می کند و در محراب عبادت یار برای عبودیت دلدار ، قامت می بندد ، قائمه ی حیات را به اقامه ی مناجات می پیوندد.

و از طرفی :

نماز ، زیباترین جلوه نیایش ، میراث همه انبیا الهی و بهترین هدیه آن برای ارتباط خلف به خالق خویش است و زیباترین تجلی نیایش را در سیمای نماز می توان به مشاهده نشست.

از بهترین و عالی ترین اعمال دینی ، امر نماز است که اسلام به آن توجه زیادی کرده است و برای آن آثار و فوائد زیادی در آیات و روایات مطرح نموده است اگر چه عبادت در تمام ادیان آسمانی وجود دارد و لیکن بهترین و زیباترین نوع عبادت همین نمازی است که در اسلام به شکل و کیفیت خاصی آمده و مسلمانان ، دعوت به خواندن  آن شده اند.

در قرآن کریم فلسفه خلقت ، عبادت خدای تعالی بیان شده است و در حقیقت فلسفه خلقت جن و انس ، رشد یافتگی الهی و اخلاقی است ، که در این راستا نماز نقش موثری را ایفا می کند ، زیرا اکمل عبادت خدای تعالی نماز است در این رساله علل و ریشه های ترک نماز و راههای گسترش و تعمیق فرهنگ نماز است و مخاطب ما مسلمانانی هستند که علی رغم اعتقاد به خدا و پیغمبر (ص) و دین او ، به امر نماز توجه ندارند و در حقیقت بر خلاف اعتقادات خود عمل می کنند.

اهداف تحقیق

اهل نظر این حقیقت را قبول دارند که نماز ، کاملترین پاسخ به عالی ترین نیاز بشر است.

همه بر این باوریم که نماز در بین احکام الهی ، از بهترین جایگاه برخوردار است و نیز همه بر این باور هستیم که نماز ، پرچم عبادات و سرود آزادگی است. ما همان گونه که تکلیف داریم ، اعضای بدن خود را از آسیبها در امان نگه داریم ، باید برای پاسخ به نیازهای فطری و روانی قیام کنیم کسانی که تصور می کنند اگر به سراغ آسمان ، زمین ، کوه ، زر و زیور دنیا بروند ، توانسته اند نیاز حقیقی خود را برآورده کنند سخت در اشتباه هستند اشتباه برخی از آدمیان امروز از همین امر ناشی می شود ، زیرا پس از آن که به هدفهای دنیایی خود می رسند  تازه ممکن است بیشتر احساس پوچی کند و به بن بست برسند بسیاری از انسانهای امروز هنوز نفهمیده اند که نیاز روانی و حقیقی بشریت ، کمال مطلق، زیبای مطلق و حیات بی مرگ است که خاص ذات مقدس خداوند است و این تنها نماز است که انسان را به آن منبع بینهایت کمال و نیکی پیوند می دهد . امروز ثابت شده است همان گونه که انسان از  فقر و محرومیت به پوچی می رسد ممکن است از رفاه زیاد و اشباع غرایز مادی نیز به همین سرنوشت دچار شود.

آمار خودکشی در کشورهای اسکاندیناوی مثل سوئد و سوئیس که جوانان آن در رفاه کاملند ، بیشتر از سایر کشورهاست و علت این وازدگی و خستگی با وجود رفاه ، خالی بودن زندگی از یک معنای برتر و آن معنویت و نماز است.

ویژگی این تحقیق

1ـ روش جدید و نوین تحقیق است که به روش کاربردی معروف می باشد.

2 ـ سعی کرده ام از کلی گویی پرهیز نموده ، به مثالها و مصادیق جزیی بحث بپردازم  تا مطلب آسانتر و سریعتر و بهتر درک شود .

3 ـ  در پیرامون بعضی از مباحث تحقیق ، از نظرات اساتید مجرب و محصلین ساعی استفاده شده است .

تاریخچه تحقیق

آئین مقدس اسلام در چهارده قرن قبل ، ضمن برنامه های جامع و سعادت بخش خود توجه بخصوصی به نسل جوان معطوف داشته و جوانان را از نظر مادی و معنوی ، روانی ، تربیتی ، اخلاقی ، اجتماعی ، دنیوی و اخروی تحت مراقبت کامل قرار داده است .

یکی از بزرگترین سرمایه های هر مملکت نیروی انسانی آن مملکت است و مهمترین نیروی انسانی هر کشور در نسل جوان آن کشور می توان یافت ن قدرت و نیروی جوانی است که می تواند بر مشکلات زندگی فائق آید و راههای سخت ناهموار را به آسانی بپیماید لذا اولیاء گرامی اسلام جوانی را یکی از نعمت های پر ارج الهی و از سرمایه های بزرگ سعادت در زندگی بشری شناخته و این موضوع را با عبارات مختلفی به مسلمین خاطر نشان نموده اند .

لذا حضرت علی (ع) می فرماید :

دو چیز است که قدر قیمتشان را انسان نمی شناسد مگر کسی که آن دو چیز را از دست داده باشد یکی جوانی و دیگری تندرستی و عافیت است.

در این حدیث حضرت علی (ع) نعمت جوانی را در ردیف بزرگترین نعمتهای الهی ،  یعنی صحت و سلامتی آورده است و به اندازه ای آن را مجهول القدر داشته که می فرماید تنها در موقع فقدان جوانی می توان به ارزش آن پی برد .

بخش اول : شناخت شباب (جوان و نوجوان )

ارزش و جایگاه شباب (جوان و نوجوان) از نظر آیات و روایات

شناختن ارزش واقعی جوان و توجه به زشت و زیبایی آن شرط اساسی سلامت جوانان ، و راه بهره برداری صحیح از نیروی فعالانه آنان است . مربیان جامعه باید در کمال واقع بینی از یک طرف ، متوجه کمال جوانی باشند و از نیروی انسانی جوانان به طرز شایسته ای به نفع ملت و مملکت استفاده کنند و از طرف دیگر باید متوجه نقایص طبیعی دوران شباب باشند و با راهنمائی های صحیح و طرح برنامه های عالمانه و عاقلانه ، جوانان را برای نیل به مدارج عالی تر مجهز نمایند و با تعدیل تمایلات عاطفی آنان ، از سرکشی و طغیانشان باز دارند.

اسلام و نسل جوان

آیین مقدس اسلام ، در چهارده قرن قبل ضمن برنامه های جامع و سعادت بخش خود توجه مخصوص به نسل جوان معطوف داشته و جوانان را از نظر مادی و معنوی ، روانی تربیتی ، اخلاقی و اجتماعی ، دنیوی و اخروی و خلاصه از کلیه جهات تحت مراقبت کامل قرار داده است . مراحل زندگی در برنامه طبیعی انسان از قانون قطعی و تکوینی و سنت اجتناب ناپذیر الهی در نظام آفرینش برخوردار است.

ایام جوانی دوران درخشندگی و فروغ زندگی ، دوران سرور و شادمانی است ، دوران قوت و قدرت است ، دوران نشاط و امید است دوران کار و کوشش است ، دوران شور و هیجان است .

یکی از بزرگترین سرمایه های هر مملکت ، نیروی انسانی آن مملکت است . مهمترین نیروی انسانی هر کشور را در نسل جوان آن کشور می توان یافت . قدرت و نیروی جوانی است که می تواند بر مشکلات زندگی فائق آید و راههای سخت ناهموار را به آسانی بپیماید . مزارع سرسبز و خرم با سعی و کوشش نسل جوان آباد است ، چرخهای عظیم صنایع سنگین با نیروی جوانان استخراج می شود ، کاخهای مجلل و آسمان خراش های بزرگ جهان را اراده خستگی ناپذیر  جوانان بپا داشته است و عمران و آبادی ها مدیران کار و کوشش نسل جوان است. پایه های اقتصاد کشور ما بر نیروی فعال جوانان استوار است . دفاع از مرزها و حفظ استقلال و امنیت مملکت ها بر عهده نسل جوان است .

پیامبر اکرم (ص) به این امر توجه داشتند بطوریکه در سه جا مسئولیت را به جوانان داده :

1 ـ  مصعب بن عمیر

2 ـ عتاب بن اسید

3 ـ اساته بن زید

نوجوان را بهتر بشناسیم

از بهترین فصول مربوط به حیات انسان فصل مربوط به دوران نوجوانی شامل مرز سنی 18- 12 است . مرحله أی که آغاز آن ، پایان دوران کودکی ، نهایت آن آغاز جوانی و وصول به مرحله کامل مرد یا کامل زنی است « این مرحله را از مهمترین مراحل حیات در جنبه شناخت ابعاد جسمی ، روانی ، عاطفی و دشوارترین مراحل از نظر سازگاری انسان ذکر         کرده اند »[1]  ضمن اینکه این دوره از رشد و زندگی متضمن بحرانی هیجانی ، تحول اخلاقی و دگرگونی و تغییری عظیم در شخصیت است.

نوجوانان دوران بیداری ها

دوران نوجوانی مصادف است با بروز بیداری های متعدد که هر کدام آنها می توانند زمینه و منشائی برای رشد و سلامت و در صورت عدم هدایت آنها موجب بدبختی ها و سقوط ها            می باشند .

مهمترین دوران بیداری ها در نوجوانان

1 ـ بیداری فطرت :

فطرت کودکی که به علت تربیت غلط ، محیط معاشرتی نامناسب و زیر توده های ابر و غبار گوناگون مخفی شده و خورشید آن از پرتو افکن باز می ماند  در دوران نوجوانی ، شرایط و امکاناتی پدید می آید که گرد و خاک روی فطرت به کناری می رود و آن خورشید از نو پرتو افکن می شود .

نوجوان چنان می شود که گویی سطل آب سرد بر سر و روی فطرت او ریخته و بیدارش ساخته است که باید از این بیداری استفاده کرد.

2 ـ بیداری مذهب :

ایمان به مذهب از 12 سالگی آغاز می شود

این بیداری مذهبی در نوجوانان عاملی برای رشد معنوی و اخلاقی و مذهبی برای پیشگیری ماست به گفته عالمی وضع چنان است که گوئی خداوند حکیم بصورت پیشگیری قبل از بروز طوفان و طغیان غرایز وسیله مهار کرده آن را در انسان آماده کرده است[2] .

3 ـ بیداری جهان بینی

در این مرحله از عمر دید و بینش خاص نسبت به جهان در نوجوان پدید می آید . جهان بینی او عوض می شود ، زندگی برای او زیبایی و عظمتی مخصوص پیدا می کند . دید او به اشیاء با آنچه که در دیروز بود کاملاً متفاوت است.

4 ـ بیداری وجدان

در سنین نوجوانی وجدان بیدار می شود و در درونش محکمه ای تشکیل می گردد  خود برای خویشتن قاضی و داور است . اگر گناه و خطایی مرتکب شود خود را سرزنش می کند و حتی ممکن است برای خود کیفری و عقوبتی ، مثل ترک لذت ، تحمل رنجها و … قائل شود و می بینیم که این بیداری خود از عنایات لطیف الهی و عاملی برای خود  کنترلی است .

5 ـ بیداری رغبت به تعالی

شاید در هیچ مرحله ای از رشد ، آدمی بدین میزان که در دوران نوجوانی است خواستار پیشرفت و تعالی نباشد. او می خواهد شرایط و امکاناتی پدید آید که حتی کار نکرده و زحمت نکشیده او به مرحله آقایی برسد و در این راه تا سر حد بی نهایت به پیش رود و هیچ عظمت و علوی نیست که او ببیند و خواستار آن نشود.

6 ـ بیداری استدلال

بیداری استدلال آغازی برای سازندگی و رشد است

7 ـ بیداری غدد

در این مرحله غده ها بیدار می شود و مواد ساخته شده و یا هورمون خو را به درون خون   می ریزند و در نتیجه موجب تحولاتی عظیم و دگرگونی های شدید در حالات و رفتار می شوند که اینها می تواند موجبی برای فساد و انحراف باشد و طبیعی است که نقش مربی در آن               فوق العاده مهم است .

بخش دوم : نماز ضرورت آن برای نوجوان و جوانان

نماز نهر جاری ایمان در بستر دلهای مومنین و آبشار زلال صفا بخش روح متقین ستون استوار خیمه  و قامت بلند و آینه تمام نمای شرعیت را در پهنه جامعه بشریت به تصویر                می کشد و راه صعود به آسمانها و آرمیدن در مقام قرب الهی را فرا روی انسان می نماید و بلکه خود صعود و عروج و مشهود معبود است.

آری نماز اوج ارتباط انسان با خداست و این اوج بسته به نیروی پرواز اوست و نیروی پرواز او به حضور دل و میزان عرفان او بستگی دارد. ائمه (س) ما که در نهایت این اوج بوده و عبودیت خدا را در نماز و راز و نیاز  با او به کمال و اکمال رسانده اند اسوه ها و نمونه های کامل نمازگزار و اقامه کنندگان این فریضه الهی هستند ، آنان همواره با قامت استوارشان به قیام ایستاده اند تا نماز ، این ستون اصلی دین را اقامه کنند و خیمه دین را بر اساس آن برپا            می دارند. لذا ما در زیارت آنان بر این مطلب عارفانه گواهی می دهیم و خطاب به آنان                    می گوییم :

اشهد انک قد اقمت الصلوه

گواهی می دهم که شما نماز را بر پا داشتید

و در زیارت جامع و کبیره می گوییم : و اقمتم الصلوهْْ[3]. و نماز را اقامه کردید

آری از بهترین و عالیترین اعمال دینی امر نماز است که اسلام به آن توجه زیادی کرده و برای آن آثار و فوائد زیادی در آیات و روایات مطرح نموده است، اگرچه عبادت در تمام ادیان آسمانی وجود دارد و لیکن بهترین و زیباترین فرم عبادت همین نمازی است که در اسلام به شکل و کیفیت خاصی آمده و مسلمانان دعوت به خواندن آن شده اند.

ضرورت توجه به نماز در نوجوانان و جوانان

مجموعه نوشتار گذشته ایجاب می کند نوجوان و جوان به سوی نماز روی آورد حتی اگر نماز روی آورد حتی اگر نماز به قصد قربت هم نباشد لااقل برای تأمین سلامت جسم ذهن و روان امری واجب و ضروری است.

ایمان ستونی است که آدمی را در توفان زندگی و در موارد تزلزل درونی تکیه گاه است و با ایمان به خداوند و مذهب همانند عصایی است که آدمی را از افتادن و مغلوب شدن نگه           می دارد.

در بینش قرآنی یاد خدا آرامش دلهاست. (الابذکرا… تطمئن القلوب)[4]

تربیت دینی در نوجوانی و جوانی، توجه دادن او به نماز و عبادت، ایجاد و رابطه انس بین او و خدا نه تنها  احساسات مذهبی او را امتناع می کند، بلکه تمایلات طبیعی و هواهای نفسانی او را هم مهار کرده و رفتار او را تحت کنترل در می آورد. و از همه آنها مهمتر اینکه احساس رنج درونی، فشار عاطفی، نگرانی ترس، آشفتگی، احساس گناه شدید را که از ویژگیهای این دوره است.[5]

بررسی علل بی توجهی به نماز در نوجوانان و جوانان

از شکوه های والدین و گله مندی های مربیان این است که برخی از نوجوانان و جوانان به ویژه آنها که از پایه گذاری تربیتی قلبی و مناسبی در گذشته برخوردار نبوده اند به نماز توجهی ندارند، حتی برخی از آنها از پدران و مادران متدینی برخوردارند که مصداق این ضرب المثل است که از نور ظلمت پدید می آید و از ظلمت نور. ما با والدین مقدسی مواجهیم که اهل عبادت و تقوایند ولی فرزندان آنها افرادی به توجه به دین و نمازند و برعکس به افرادی بر می خوریم که والدینشان سست و بی پایه اند و یا جنبه اعتقادی درستی ندارند ولی فرزندان آنها افراد متدین و اهل نمازند.

البته به این نکته توجه کنیم چنین وضع و حالت در نوجوانانی که تمرینات مذهبی را از سنین کودکی و حتی خردسال بصورت امری تفریحی، لذت بخش، با چشیدن عواطف گرم والدین و بدون تحمل فشار آغاز کرده اند بندرت دیده می شود و  این خود نشان دهنده اهمیت دوران کودکی و پایه گذاری های اولیه است.

امام صادق(ع) فرمودند:

(باد روا احداتکم (اولادکم) بالحدیث قبل ایسبق الهم و المرجئه)[6]

پیش از اینکه محوری گمراه کننده بر شما و فرزندان سلطه آورد آنها را به جریانات دینی آشنا سازید.

علل بی توجهی به نماز در سنین نوجوانی و جوانی

اما علیرغم این همه توجه اسلام به عبادت مخصوصاً نماز متأسفانه از واقعیتهای موجود در جامعه بی توجهی به معنویات، مخصوصاً در امر عبادت و نماز است که بیشتر در نسل جوان و نوپای امروزی وجود دارد. لذا وظیفه  ایجاب می کند تا ریشه ها و علل این بی توجهی را کشف نموده و راهکارهای بی اثر و بی فایده است و نمی توانیم در آن زمینه اقدامی سازنده داشته باشیم و اگر بدون کشف ریشه های بی توجهی نوجوانان و جوانان به امر نماز، به زور و کتک و اعمال قدرت متوسل شویم و از آنها خواستار انجام عبادت شویم، یقیناً نه تنها مؤثر واقع نخواهد شد بلکه اثرات منفی به دنبال خواهد داشت.

بررسیهای ناشی از مصاحبه ـ سؤال و جواب، مشاهدات و حتی آزمایشها، همچنین استفاده از تجارب دست اندرکاران، تحقیقات روانشناسان تربیتی کسب اطلاع از والدین و معلمان اطلاعاتی را در زمینه علل در اختیار می گذرد که مهمترین آنها عبارتند از:

1ـ عدم آشنایی به فلسفه و اسرار نماز

وقتی از بعضی سؤال می کنیم چرا نماز نمی خوانید؟ می گوید «خودمان هم نمی دانیم» از این جواب معلوم می شود که از دلایل ترک نماز، عدم آشنایی با فلسفه و آثار نماز و عدم احساس نیاز به نماز است.  زیرا با خود می گوید: من که زندگی می کنم و در آن عقل خود راهنمای زندگی خود قرار می دهم چه نیازی به نماز دارم؟ نماز چه ربطی به زندگی من دارد؟ چه نماز بخوانم چه نخوانم سودی عاید من نیست. نماز برای آخرت است نه برای دنیا و من در دنیا هستم نه در آخرت.

پس اینکه بعضی افراد به نماز اهمیت نمی دهند به لحاظ عدم آشنایی به حقیقت نماز بالتبع عدم احساس نیاز به این امر مهم است. احساس نیاز و احتیاج به امر نماز و احساس اهمیت و همچنین شناخت و معرفت نسبت به نماز موجب گرایش آدمی به این امر است، به عبارت دیگر اینکه بعضی نسبت به نماز و عبادت احساس نیاز نمی کنند به دلیل آنست که امر نماز برای آنها از اهمیت خاصی برخوردار نمی باشد پس اگر شناخت و آگاهی پیدا شود احساس اهمیت زنده می شود و به دنبال آن محتاج به استقبال نماز می رود .

راهکار اول مختصری از اسرار و فلسفه نماز.

آشنا شدن و آشناکردن به فلسفه و حقیقت نماز و اینکه نماز جزء نیاز ماست جزء زندگی و حیات ماست و فایده و آثار آن در دنیا و آخرت تجلی پیدا می کند و مقداری از آثار آن به شرح ذیل است.

ـ نماز پاسخ به حس پرستش آدمی است.

ـ نماز آرامش دهنده به روح و روان آدمی است.

ـ نماز معنا دهنده و جهت دهنده به زندگی آدمی است.

ـ نماز در مان گر افسردگی ها، اضطرابها، نگرانیها، ناهنجاریهای رفتاری و اخلاقی است.

ـ نماز جبران کننده ضعفها، ناتوانیها، فقرها و بی ارادگی های آدمی است.

ـ نماز درمان خودپرستی، خود بزرگ بینی، خودستایی، حسادت و تملق و دیگر امراض روحی و روانی است.[7]

ـ نماز عامل رهایی انسان از بندهای شهوانی و دنیوی است.

ـ نماز عامل غفلت زدایی انسان است.

ـ نماز سدی در برابر گناهان و بزهکاری های بشری است

ـ نماز عامل تقرب و نزدیکی به خداوند است

ـ نماز موجب پرواز روح به اوج آسمان معنویت است

ـ نماز عامل قبولی طاعتها و عبادتهای دیگر انسان است

نماز  موجب تقویت روح انضباط شکافت و وقت شناسی است

ـ نماز سبب عاقبت به خیری و رستگاری انسان است

راهکار دوم اهمیت نماز در قرآن و روایات

اهمیت نماز در مکتب اسلام است که چقدر دین مبین اسلام به این امر تاکید و اصرار ورزیده است ولی ما مسلمانها به راحتی آن را ترک می کنیم.

ـ نماز امر الهی است پس نماز بگذارید و زکات بدهید و به خدا متوسل شوید زیرا او مولای شماست.

ـ نماز از ویژگیهای مؤمنین است

مردان مؤمن و زنان مؤمنه یار و  یاور یکدیگرند . امر به معروف و نهی از منکر و نماز را اقامه می کنند.

ـ نماز عامل تقرب به خداوند است. امام موسی کاظم(ع) فرمودند:

(بهترین چیزی که بعد از شناخت، انسان را به خداوند نزدیک می کند نماز است)

ـ نماز یاری کننده پس از مرگ است، حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند:

نماز مونس نمازگزار در قبر است، فراش نیکو در زیرش و پاسخ او به منکر و نکیر است.

نتیجه آنکه به طور کلی آثار و فواید عبادت از سه ناحیه به ما می رسد

الف: فایده ای که از فرد عبادت و نماز به طور مستقیم عاید می شود.

ب: ثمره ای که از خود نماز به طور مستقیم عاید نمی شود بلکه چون به واسطه عبادت، اطاعات خدا می شود، لذا خداوند در مقابل آن مشکلات ما را حل خواهد کرد.

ج: ثمره ای که از خود فرد عبادت به طور مستقیم نصیب ما نمی شود بلکه با عبادت کردن زمینه برای رشد فعالیتها و موفقیتها فراهم می شود.

2ـ احساس تحجر و عقب ماندگی

عده ای براین باورند که مذهب از زندگی جداست و دین با زندگی، لذت و کمال جویی از آن مخالف است و به خود این معنا را که دین، ارتجاعی است و معتقدان به آن مرتجعند و از دنیای علم و پیشرفت جدا هستند تعیین می نمایند و از جایی آغاز جزیی از مذهب اسلام است و مذهب نیز در دیدگاه آنان مخالف زندگی است ، در نتیجه نماز و عبادت را از زندگی جدا به حساب می آورند آنها به زندگی مذهبیان و غیر مذهبیان نگاه کرده و مشاهده می کنند که مذهبیان از واقعیتهای زندگی از لذت آن و از علم ، پیشرفت ، با زمان بودن و در زمان بودن ، به دورند و انسانهایی بی سواد ، خشک ، متحجر و گذشته گرا هستند و لیکن در عین حال نماز می خوانند و بسیار مقید به انجام آن هستند و در مقابل آنها عده أی لامذهب هستند که در دنیای خارج از ما یا دنیایی حتی نزدیک با ما زندگی می کند و آدمهایی رشد یافته و پیشرفته و مترقی هستند و از همین جا نتیجه می گیرند مذهبی بودن مساوی عقب ماندگی و تحجر و کافری مساوی توسعه و رشد نیافتگی .

بهترین راهکار

زدودن چهره تحجر از دین اسلام

فهمیدن و فهماندن این معنا که دین نه تنها با علم پیشرفت و زندگی کردن و لذت بردن صحیح از آن مخالف نیست ، بلکه دین برنامه زندگی است و تمام دستورات دین برای چگونه زندگی کردن ، چگونه حرکت کردن و از ایستایی خارج شدن و به چه نحو جامعه را ساختن است.

دین نه تنها مخالف لذت بردن صحیح از مذاهب دنیا نیست بلکه با دیندار شدن واقعی ، لذت دنیا را بهتر می توان لمس کرد.

تمام واجباتی که در دین می باشد ، برای این نیست که از خوشی ها و لذتهای دنیوی بکاهد  بلکه یکی از فلسفه های تشریع واجبات ، برای خوشبختی در دنیاست که مسلماً خوشبختی آخرت را نیز بدنبال دارد نه این که مثلاً نماز برای آخرت است و فایده ای برای دنیای ما ندارد.

نتیجه این که عبادت برای بهتر زندگی کردن ، بهتر لذت بردن از زندگی ، درمان بیماریهای روانی و به طور کلی برای به تکامل رسیدن انسان می باشد.

3 ـ تنبلی و تن پروری

تنبلی و تن پروری یکی از عوامل ترک نماز است که در برخی از افراد دیده می شود که به صورت همیشگی و یا گاهی اوقات ، آنان را از نماز باز می دارد . و افراد تنبل اراده قوی نسبت به انجام امور معنوی ندارند و لذا همواره در مسیر زندگی خود با مشکل مواجه هستند .

از آنجایی که در عبادت روح تن را وادار به عبادت می کند لذا باید روح ، بزرگ باشد تا بدن به دنبال او حرکت کند. اساساً انسانهایی که دارای روح بزرگ هستند جسمشان به زحمت     می افتد و هرگاه اراده می کنند جسم در اختیارشان قرار می گیرد.

راهکار

الف ـ ترک پرخوری و پر خوابی.

ب ـ دوری گزینی از هرزگی و شهوترانی.

ج ـ القاء و تفهیم اهمیت نماز به قلب .

 4 ـ مسامحه کاری و غفلت

یکی دیگر از اسباب بی توجهی و ترک نماز مسامحه کاری و سهل انگاری نسبت به انجام آن است .

این عامل و غیر از تنبلی و بی حالی است ، زیرا گاهی مشاهده می شود که انسان در بهترین وضعیت روحی و جسمی به سر می برد و لیکن نسبت به امور معنوی ، مخصوصاً نماز بی توجه است لذا به راحتی آن را ترک می کند و احساس نمی کند که عمل مهمی را ترک کرده است. به مجردی که نماز را ترک کند مسامحه کاری و استخفاف نماز بر می گردد که عده ای از نمازگزاران به علت کوچک شمردن امر نماز آن را ترک کرده و گناه کبیره را مرتکب می شوند.

استخفاف و سبک شمردن نماز نمونه های مختلفی دارد از قبیل :

الف) نیاموختن مسایل نماز

ب ) سستی در بر پایی نماز

ج ) عدم اقامه نماز در وقت

د ) بجا نیاوردن آداب نماز       

آداب نماز شامل : وضوی شاداب ، طهارت روح ، توجه قلب ، خضوع و خشوع ، اخلاص و نیت  طولانی کردن رکوع و سجود و رسول خدا (ص) روایت شده که فرمودند :

نماز از چهار جزء تشکیل شده است : یکی وضوی شاداب گرفتن ، دوم رکوع  ، سوم  سجود ، چهارم خشوع است . اگر اجزاء چهارگانه تمام و کمال انجام نگیرد نماز با تاریکی و ظلمت بالا می رود و درهای آسمان هم به رویش بسته است . آن نماز به نمازگزار می گوید : خدا تو را ضایع کند که مرا ضایع کردی و خداوند آن را به صورت نمازگزار  می کوبد.

رسول اکرم (ص) در روایتی می فرماید : کسی که نسبت به نماز سستی کند و آنرا سبک شمارد خداوند او را به پانزده چیز مبتلا کند که پنج در دنیا ، شش در هنگام مرگ و پس از آن چهار چیز در آخرت .

الف ـ پیامدهای سبک شمردن نماز در این دنیا

1ـ خداوند برکت را از عمر و روزی او بر می دارد.

2 ـ خداوند نشان صالحین را از چهره اش می زداید.

3 ـ هر عملی انجام دهد پاداش نمی برد.

4 ـ دعایش (برای اجابت) به آسمان فر نمی رود .

5 ـ برای او در دعای نیکوکاران بهره و حظی نیست.

ب ـ پیامدهای سبک شمردن نماز در هنگام مرگ و پس از آن :

6 و 7و8 ـ خوار و گرسنه و تشنه می میرد . 

9 ـ و خداوند فرشته ای بر او بگمارد تا در قبر آزارش کند.

10 ـ گورش بر او تنگ می شود.

11 ـ قبرش غرق تاریکی می گردد.

ج) پیامدهای سبک شمردن نماز در آخرت :

12 ـ خداوند در روز قیامت فرشته ای را مامور کند تا او را با چهره ، جلو چشم مردم بر خاک کشد.

13 ـ  از او به سختی حساب کشند.

14 ـ  خداوند نظر (رحمت) به او نیفکند.

15 ـ و خداوند او را (از پلیدیها) پاکیزه نمی کند .

و در آخر فرموده : عاقبت کار او عذابی دردناک است.

راهکار

بهترین راهکار برای رفع مسامحه کاری و غفلت در امر نماز القای عظمت و اهمیت نماز به قلب است :

نماز مجوز ترک ندارد .

اما افرادی در مجالس عروسی ، عزا ، میهمانی و هنگام بیماری و غیره نماز نمی خوانند باید بدانند از اهمیت بالایی برخوردار است به طوری که در هیچ حال ، در هیچ زمان و مکان و موقعیتی ، قابل ترک نیست. و هیچ گونه توجیهی برای ترک آن پذیرفته نمی شود توجیهاتی از قبیل « یک شب هزار شب نمی شود » ، « یک شب بخشیده می شود » ، « گرفتاری هایم زیاد بوده» هیچ یک قابل قبول نیست . نماز تنها عبادتی است که به هیچ وجه از انسان ساقط نمی شود ، اگر چه کیفیت خواندن آن ، به لحاظ عدم توانایی ، بیماری و غیره تغییر می کند ، مثلاً کسی که نمی تواند ایستاده نماز بخواند ، نشسته بخواند و کسی که مسافر است شکسته بخواند کسی که توانایی رکوع و سجود به طرز ایستاده و نشسته ندارد با اشاره رکوع و سجود را بجا آورد و گاهی در حال حرکت در حال جنگ است نماز را باید به همان حال بخواند خلاصه اصل نماز را نباید ترک کند و برای یک مسلمان و یک دیندار ، از لحاظ شرعی هیچ گونه توجیهی برای فرار از نماز وجود ندارد.

در نتیجه : اگر انسان در امر نماز سهل انگاری و مسامحه کاری نماید به مرور زمان در زمره تارکان نماز قرار می گیرد چرا که یک دفع ترک نمی شود ، بلکه با گذشت زمان و تکرار ، به صورت تدریجی نسبت به انجام آن بی توجه می شویم و امیدواریم که تارکان و                       سهل انگاران نماز با معرفت و شناخت به فلسفه و اسرار نماز به این امر توجه بیشتری داشته باشند تا انشاءالله جزو مسلمین حقیقی قرار گیرند.

5 ـ احساس ریاکاری و خودنمایی

پنجمین علت بی توجهی به نماز در نوجوانان و جوانان

احساس ریا کاری و خودنمایی

برخی در پاسخ به این پرسش که چرا نماز نمی خوانید ؟

می گویند : احساس می کنیم که با نماز خواندن ریا می کنیم و گاهی بیان می دارند ، خجالت می کشیم ، زیرا تا به حال نماز نخوانده ایم ، اکنون که بخواهیم نماز بخوانیم شاید مورد طعن و تمسخر پدر ، مادر و دوستان و … قرار گیریم لذا به این خاطر نماز را ترک              می کنیم .

راهکارها

1 ـ روش برخورد مناسب با نمازگزار ابتدایی (نگوییم برای خودنمایی به نماز آمده است)

2 ـ وظیفه خود شخص باید بداند که دیگرانی که او را به خاطر نماز خواندن مورد طعنه و تمسخر قرار میدهند، صاحب عبادت نیستند، این خداوند متعال است که صاحب عبادات ما است

6 ـ گناه و بزهکاری و دنیا پرستی

  ششمین علت بی توجهی به نماز در نوجوانان و جوانان

« گناه و بزهکاری و دنیا پرستی »

از علل مهم ترک معنویات و عبادات ن گناه معصیت ، لهو ، عیاشی ، هوسرانی ، خوش گذرانی زودگذر دنیوی است ، زیرا گناه و معصیت و بزهکاری های اجتماعی ، روح آدمی را بیمار می نماید و شخص که مبتلا به بیماریهای روحی است ، از جو روحی و محیط درونی آلوده ای برخوردار است که مسلماً بذر پاک در محیط فاسد رشد نمی کند بلکه نیز فاسد         می شود.

روح آدمی برای گرایش به معنویات ، زمینه مساعد می خواهد ، زیرا روحی که محیط شهوت پرستی ، دنیا پرستی ، لذت جویی مادی است و به آنها عادت کرده است نمی تواند از معنویات مخصوصاً عبادت و نماز استقبال نماید.

7 ـ احساس بی فایده بودن نماز به علت احساس گناهکاری

یکی از علل ترک نماز ، احساس گناه از لغزشهای گذشته  و این تصور که « آب از سر ما گذشته» و « دیگر نماز فایده ای ندارد » می باشد .

راهکارها

1 ـ عدم بطلان نماز با انجام گناه      ( ارتکاب معصیت ، اگر چه حرام و مانع تحصیل حضور قلب است ، ولی موجب بطلان نماز نمی گردد)

2 ـ مضاعف شدن گناه با ترک نماز

3 ـ دوری از خود فریبی و ترک نماز ( این توجیهات از باب خود فریبی برای فرار از انجام اعمال دینی می باشد )

آنچه لازم است دانسته شود این است که حذف خلقت ، تکامل رشد یافتگی و انسان شدن است و در این راستا ، دستوراتی به ما داده شده است ، اولین دستور در راستای سیر و سلوک و انجام واجبات و دومین دستور ترک محرمات است و باید هر دو را به موازات هم مورد توجه قرار دهیم و البته برای رشد و تعالی بیشتر انجام مستحبات ، ترک مکروهات و همچنین ترک رذایل اخلاقی ، کسب فضایل اخلاقی مورد دستور اسلام می باشد.

4 ـ دوری از ناامیدی     ( ناامیدی از خود و خدای خود از گناهان بزرگ است)

8 ـ عادت بر ترک نماز

هشتمین علت بی توجهی به نماز نوجوانان و جوانان عادت بر ترک نماز است ، عادت یعنی انس و خوی گرفتن به عمل یا چیزی ، به طوری که آدمی به راحتی و بدون زحمت به صورت خودکار عمل نماید.

راهکارها

1 ـ ایجاد انگیزه و میل در انجام عمل

2 ـ صبر و استقامت در ترک عادت

3 ـ پیشگیری و پیش درمانی

علل بی توجهی به نماز در نوجوانان و جوانان

« مربوط به خانواده ها »

1 ـ نبودن الگوی مناسب

نارسائی های معنوی در خانواده از عوامل مهم در سازندگی و شکوفایی و یا تخریب شخصیت انسان ، خانواده و محیط زندگی است . از آنجایی که بخش زیادی از شخصیت تربیتی انسان در کودکی شکل می گیرد ، خانواده از مهمترین عوامل تربیتی انسانی به شمار می آید چرا که کودک تا چشم باز می کنند پدر و مادر و اهل منزل را می بیند و بیشترین همانند سازی و الگو برداری را در دوران طفولیت از اهل خانواده و مخصوصاً پدر و مادر خواهد داشت. انسانها مخصوصاً کودکان دائماً در حال همانند سازی و تاثیر پذیری از محیط و افراد می باشند و به همین جهت رفتار کودکان بیشتر از همه به رفتار پدر و مادر و اهل منزل شباهت دارد . اگر چه در رفتار کودک عوامل دیگر هم نقش دارند که در ظرفیت مقال ما نیست .

لذا وجود الگویی برای اقامه نماز در منزل ، نقش اساسی در معنویت کودکان دارد چه بسا دیده می شود که کودکان برای تقلید از پدر و مادر همراه آنها نماز می خوانند .

2 ـ نبودن جوی معنوی در منزل

از علل ترک و بی توجهی نوجوانان و جوانان به امر نماز وجود جو آلوده و فاسد حاکم بر منزل است ن ممکن است که اهل نماز از روی عادت نماز بخوانند ولی به دلیل عدم هماهنگی گفتار با کردار و رعایت نکردن ارزشهای معنوی و اخلاقی موجبات تنفر از دینداری و عبادت را در فرزندان بوجود آورند.

در محیط خانواده ای که عبادت و بندگی غیر خدا حاکم باشد ، عبادت خدا و پرستش آن معنا ندارد ، چگونه ممکن است در منزلی که معصیت خدا در آن دیده می شود به عبادت پرداخت .

چگونه ممکن است در خانه ای که فیلم های گمراه کننده و فاسد دیده می شود و فرزندان دائماً با رقص و خوانندگی فلان شخص خارجی مأنوس هستند ، معنویت روح بندگی و عبادت در آن باشد؟

چنانچه اشاره شد جو فاسد اجتماع و خانواده موجب می شود که محیط درون فاسد شود و از طرف دیگر محیط آلوده  درونی موجب تضعیف عقاید و اندیشه های اسلامی می شود ، به همین جهت است که بسیاری از مغرضان و سیاستمداران خیانت کار دنیای امروز ، در صدد افساد در خانواده ها و محیط بزرگ اجتماع هستند ، تا با ایجاد جو نامناسب و پر از وقاحت و   بی حیایی ، جوانان و نوجوانان و نسل نوپای ما را گمراه کنند.

در این راستا وظیفه والدین است که حداقل جو منزل را از فساد و آلودگی و منکرات دور نگاه دارند و به هیچ وجه زمینه های رشد گناهان و بزهکاری را در منزل فراهم نکنند و به ایجاد فضای معنوی ن ارزشی و مناسب با رشد و کمال فرزندان در منزل اقدام نمایند.

3 ـ اعمال روش نادرست در معنویات

گواهی علت ترک نماز در بعضی از نوجوانان و جوانان اعمال نادرست والدین در تربیت دینی فرزندان است ، مثلاً سخت گیریها و فشارهای بی اندازه و غیر منطقی والدین که نقش منفی در تربیت دینی فرزندان دارد در تربیت دینی فرزندان پرهیز از زور و خشونت ،
سخت گیری و استفاده از روش های صحیح مانند برهان ، تشویق ، امید ، تکریم ، آشنا کردن فرزندان با الگوها و متخصصان مذهبی ، دعوت به مطالعه کتابهای تربیتی از مهمترین وظایف والدین است .

4 ـ آلودگی در غذای خانواده ها از نظر طیب بودن

دستور مهمی که شریعت مقدس اسلام درباره غـذا و هر وسیله دیگری که  در ارتباط با زندگی انسان است دارد این است که خوراکی و آشامیدنی خود را از راه حلال تهیه کند زیرا علاوه بر آن که در حلال آثار الهی و نور ملکوتی هست که آن آثار و آن نور در قلب و نفس و عمل اثر مثبت می گذارد ، همان طور در عبادت نیز غـذای حلال تاثیر دارد . غـذای حلال محرک انسان به سوی عبادت و تحصیل نورانیت و غـذای حرام محرک به سوی گناه و تاریکی و ظلمت است . انسان باید تغذیه را به عنوان یک وسیله تکامل بپذیرد همان طور که انبیاء عمل کردند و خداوند متعال می فرماید : برنامه آنان خوردن از طیبات و پاکیزه است در حالی که مردی که خوردن را هدف نهایی خود قرار داده اند به هیچ وجه مقید به این برنامه نیستند به دنبال چیزی می روند که هوس حیوانی آنها را اشباع کند خواه خبیث باشد خواه طیب .

با توجه به این نکته که  نوع تغذیه در روحیات انسان مسلماً موثر است و غـذاهای مختلف آثار اخلاقی متفاوتی دارد ارتباط این دو جمله روشن می شود که می فرماید : « از غـذاهای پاکیزه بخورید و عمل صالح انجام دهید » .

علت بی توجهی به نماز در نوجوانان و جوانان مربوط به گروه همسالان

همسالان چه کسانی هستند ؟

غرض گروهی هستند که نوجوانان و جوانان با آنها جرگه اجتماعی را تشکیل می دهد با آنها مأنوس ، همراز ، هم سخن و همبازی است . این گروه ممکن است با نوجوانان و جوانان به صورت کامل هم سن نباشند ولی هم شرایط و هم فکر و هم اندیشه هستند.

نقش گروه همسالان در حدی است که گاهی می تواند اندیشه ای را واژگون کند و حتی در دین و اعتقاد افراد اثر گذارد .

نقش گروه همسالان یا معاشران همچنان به قوت در تمام مراحل حیات تاثیر دارد و اثر آن در سنین نوجوانی بیش از دیگر دوره های زندگی است.

در نتیجه  باید تمام نوجوانان و جوانان به طور اخص و تمام انسانها به طور اعم بدانند که در انتخاب درست نهایت توجه را داشته باشند علی رغم این که باید با افراد مختلف رفتارهای دوستانه داشته باشند ، اما درست صمیمی و همدل و همدم خود را متدین ، نمازگزار و اهل عبادت و معنویت انتخاب کند.

علل بی توجهی  به نماز در نوجوانان و جوانان   مربوط به جو و محیط زندگی و اجتماع

یکی از علل مهم و بیرونی در بی توجهی نوجوانان و جوانان به امر نماز  زندگی در اجتماع آلوده و فاسد  و نامساعد است. تاثیر گذاری محیط  اجتماع به این صورت است که جو آلوده اجتماع ، محیط درون انسان را مسموم می نماید و زمینه های رشد و تعالی روحی را از بین می برد.

راهکارها

1 ـ توجه مسئولان سیاسی و حکومتی به سالم سازی اجتماع

2 ـ توجه مسئولان فرهنگی به امر نماز ( معارف اسلامی را با جدیدترین متدهای امروزی و آموزش دهند)

بخش سوم :  بررسی عوامل و گرایش به نماز و عبادت

عوامل جذب و گرایش به امر نماز و عبادت در نوجوانان و جوانان

الف ) وظایف والدین و الگوهای منزل

1ـ توجه عملی والدین به امر نماز و عبادت  (جایگزین عمل به جای موعظه های تکراری)

2ـ ارزش دهی والدین به نماز   (هنگام آماده شدن ، وضو گرفتن ، قرائت و اذکار  و  اعمال یعنی بدون عجله و شتاب ، با حضور قلب و نظافت و   از نماز استقبال نمایند )

3 ـ تعطیل کارها هنگام نماز    ( این عمل نیز نشانگر ارزش ها و اهمیت دادن به نماز است در نزد فرزندان )

4 ـ هماهنگی نماز و عبادت والدین با اخلاق و کردار و رفتار آنها    (اگر والدین نماز گزار دارای رذایل اخلاقی ، رفتار های ناهنجار باشند به جای اثر مثبت ، اثر منفی و تخریبی دارد)

5 ـ ایجاد زمینه معنویات ، همانند دعا ، مناجات ، روضه اهل بیت (ع) در منزل .

6 ـ پرهیز از ایجاد زمینه های فساد ، بزهکاری ، مخصوصاً در نزد فرزندان یعنی فرزندان وقتی والدین نمازگزار خود را خلاف کار و بزهکار ببینند  از تدین و دینداری گریزان می شوند.

7 ـ فراهم نمودن غـذای طیب و پاک برای فرزندان

8 ـ آگاهی بخشی و شناخت دهی فرزندان به امر نماز.

9 ـ رشد دهی اعتقادی و فکری نسبت به دین و دینداری در عصر علم و تکنولوژی .

10 ـ زدودن تحجر ، ارتجاع و عقب ماندگی از دین و دینداری از اذهان فرزندان امروزی .

11 ـ پاسخگویی به شبهات فکری و اعتقادی فرزندان.

12 ـ توجه و درک خواسته های غریزی جنسی فرزندان .

13 ـ عادت دهی کودکان و نوجوانان به امر نماز با شیوه های موثر .

14 ـ همگام سازی فرزندان با الگوهای نافذ و رشد یافته و اسوه .

15 ـ دوست یابی مناسب و غیر مستقیم برای فرزندان.

16 ـ   استمداد جویی و طلب استعانت و همکاری از دوستان و معاشران فرزندان .

17 ـ شرکت دهی فرزندان در نماز جماعت و اذان و تکبیر گویی در مسجد .

18 ـ استفاده از شیوه های جذاب در دعوت به نماز .

19 ـ رعایت اعتدال و میانه روی در دعوت و تشویق به نماز .

20 ـ پرهیز از تکفیر و وارد آوردن انگ بی دینی به فرزندان .

21 ـ پرهیز از استبداد ، تحکم ، زور گویی ، تمسخر و شیوه های منفی دیگر .

22 ـ ایجاد اعتقاد در نوجوان و جوان به احاطه و نظارت بی انقطاع خدا بر اعمال و رفتار از طریق بحث های خانوادگی و جلسه ای .

23 ـ کمک و همیاری با فرزندان در مواقع خستگی و گاهی تنبلی مخصوصاً در نماز صبح.

24 ـ یادآوری نعمت های  خداوند متعال .

25 ـ زمینه سازی برای خودیاری ، خودسازی ، محاسبه نفس .

ب ) وظایف مربیان و مدیران مدارس :

1 ـ تبلیغ کلاس مدیران و معلمان در امر نماز.

2 ـ تبلیغ عملی مدیران و معلمان در امر نماز .

3 ـ هماهنگی نماز و عبادت مربیان مدارس با اخلاق و رفتار آنها .

4 ـ آگاهی بخشی مربیان مدارس نسبت به فرهنگ اسلامی .

5 ـ ایجاد فضای معنوی و دینداری در جو حاکم مدرسه .

6 ـ تشکیل نماز جماعت و برنامه های مذهبی دیگر .

7 ـ دعوت از دانش آموزان به شرکت در نماز جماعت و شرکت معلمان و مدیران در           صف نماز .

8 ـ زدودن تفکر جدایی دین از علم و تضاد آنها از اذهان نوجوانان و جوانان امروز .

9 ـ آگاهی بخشی دانش آموزان نسبت به مشکلات جنسی .

10 ـ دفع و رفع مشکلات خانوادگی ، مادی و روحی دانش آموزان .

11 ـ ارتباطات و مشاوره های خصوصی با دانش آموزان جهت کشف علل و ریشه های بی توجهی آنان به دینداری و عبادت .

12 ـ شناخت دهی نوجوانان و جوانان نسبت به فساد و بزهکاری و گوشزد نمودن اثرات مخرب ماهواره و ویدئو ( درصورت استفاده نامناسب) .

13 ـ استفاده از روشهای سازنده جذاب در دعوت به امر نماز .

14 ـ پرهیز از استبداد ، تحکم ، زورگویی ، ایجاد محدودیت ، طعنه ، تمسخر .

بخش چهارم : ترک نماز در آینه آیات و روایات

الف ) ترک نماز نشانه کفر و شرک است

قال رسول الله  : من ترک الصلوهْْ متعمداً فقد کَفَر [8]

هر کس عمداً نمازش را ترک کند کفر ورزیده است

قال رسول الله :   لیس بین العبد والشرک الا ترک الصلوهْْ فاذا ترکها فقد اشرک [9]

میان بند و مشرک جز ترک نماز فاصله ای نیست و چون نماز را ترک کند مشرک است.

قال امیر المؤمنین علی (ع) :  الهم العن من ترک الصلوهْْ متعمداً [10]

خدایا کسی که عمداً نماز را ترک کند لعنت فرما .

منابع و مآخذ :

اخلاق نمازگزار : مؤلف : عباس عزیزی، انتشارات بلوغ ، چاپ ششم ، تاریخ چاپ  بهار 1377

بلوغ : موریس دبس ، مترجم : حسن صفاری تهران ، انتشارات علمی 1328

تعلیم و تربیت و مراحل آن ـ انتشارات آستان قدس رضوی ، مشهد ، چاپ دوازدهم 1371

روانشناسی نوجوانان و جوانان ـ تألیف احمد احمدی ، اصفهان ، انتشارات مشعل 1368

روانکاوی دختران ـ تألیف هلن دوج (1884-1982) ترجمه و نگارش : ایرج پورباقر

نهج الفصاحه ـ مترجم و فراهم آورنده : ابوالقاسم پاینده ، چاپخانه محمد حسن علمی سازمان انتشارات جاوید ـ چاپ سیزدهم ، 1360 

---

[1] تعلیم و تربیت و مراحل آن ص 178

[2] جوان  ج ، صفحه 376

[3] مفاتیح الجنان،  محدث قمی، زیارت جامعه کبیره

[4] آیه 28 سوره رعد(13)

[5] روانشناسی رشد (جمعی از نویسندگان و صاحبنظران) ص 482

[6] کافی ، ج4، ص 46

[7] برگرفته از ما (اذان) به نقل از ستاد اقامه نماز اصفهان

[8] لئالی الاخبار ،ص 394

[9] نهج الفصاحه ، ص 506 ، شماره 2396

[10] جامع احادیث شیعه  ، ج4 ، ص 76